Η Φολέγανδρος είναι ένα μικρό νησί με ένα κεντρικό δρόμο 12 χιλιομέτρων και άλλους μικρότερους που συνδέουν τους διάφορους οικισμούς μεταξύ τους. Το νησί δεν θα δυσκολευτείτε να το εξερευνήσετε, περπατώντας αν είστε λάτρεις της πεζοπορίας, ή οδικώς με αυτοκίνητο, μηχανάκι αλλά και με το τοπικό λεωφορείο.
Η Φολέγανδρος ενδείκνυται για τους λάτρεις της πεζοπορίας, λόγω της ήπιας δυσκολίας που παρουσιάζει η μορφολογία της, αλλά και των πολλών μονοπατιών που υπάρχουν τόσο για μικρές, όσο και για λίγο μεγαλύτερες αποστάσεις.Ενδεικτικά, κάποια εύκολα μονοπάτια, όπως π.χ. το μονοπάτι που ξεκινάει από τον Άγιο Παντελεήμονα στην Άνω Μεριά, καταλήγει στην παραλία Αμπέλι και απαιτείται περίπου μισής ώρας περπάτημα. Ένα άλλο μονοπάτι είναι αυτό από τον οικισμό Λιβάδι προς την παραλία Κάτεργο και η πεζοπορία διαρκεί σχεδόν μια ώρα.
Αν και η έκταση του νησιού είναι περιορισμένη, το καλοδιατηρημένο δίκτυο των παλαιών λιθόστρωτων δρόμων και μονοπατιών που διαθέτει, λόγω του ότι οι αγρότες συνεχίζουν να τα χρησιμοποιούν για να πηγαίνουν στα κτήματά τους με τα ζώα τους, προσελκύει τον οδοιπόρο περιηγητή, ώστε βαδίζοντας να γνωρίσει από κοντά τον πλούτο της ιστορικής φυσιογνωμίας της Φολεγάνδρου.
Το επιλεγμένο δίκτυο μονοπατιών, συνολικού μήκους 20 χιλιομέτρων, διατρέχει μεγάλο μέρος της φολεγανδρίτικης υπαίθρου και συγκροτεί τις Διαδρομές Πολιτιστικού Ενδιαφέροντος, που διασχίζουν σημεία ή καταλήγουν σε προορισμούς ξεχωριστής ιστορικής-πολιτιστικής ή περιβαλλοντικής σημασίας.
Οι Διαδρομές αυτές είναι οι εξής:
1η διαδρομή
Χώρα – Σταυρός – Χριστός – Φηρά – Αγκάλη.
Η πορεία ξεκινά από το Κάστρο της Χώρας, μέσα από τα στενά σοκάκια, και περνώντας κάτω από την Παντάνασσα και το ξωκκλήσι του Αγίου Σάββα, μπαίνει για λίγο στον επαρχιακό δρόμο. Φτάνοντας στον ιστορικό ναΐσκο του Σταυρού, η διαδρομή επανέρχεται στο μονοπάτι, με κατεύθυνση νοτιοδυτική. Το τμήμα της μέχρι το Χριστό είναι στο μεγαλύτερό του μέρος λιθόστρωτο. Μετά το Χριστό και με εκπληκτική θέα προς τη θάλασσα, το μονοπάτι στενεύει και γίνεται δύσβατο, κατηφορίζοντας προς τη γραφική ακτή των Φηρών. Από εκεί ακολουθώντας παράκτια διαδρομή σε βραχώδες απόκρημνο τοπίο, καταλήγει στο γραφικό, αλλά πολυσύχναστο λιμανάκι της Αγκάλης.
Μπορείτε να κάνετε τη διαδρομή και αμφίδρομα: Αγκάλη – Φηρά – Χριστός – Σταυρός – Χώρα.
Διάρκεια διαδρομής: 45΄.
2η διαδρομή
Άνω Μεριά – Άγ. Ιωάννης ο Ελεήμονας – Μάρμαρο – Άγιος Νικόλαος – Αγκάλη.
Αφετηρία της διαδρομής αυτής είναι ο Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμονας στο ανατολικό άκρο του οικισμού της Άνω Μεριάς. Από τον επαρχιακό δρόμο, η πορεία ακολουθεί λιθόστρωτο μονοπάτι που οδηγεί στο Λαογραφικό Μουσείο και στη συνέχεια στο ξωκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Το λιθόστρωτο συνεχίζει κατηφορικά και διασχίζει τον εγκαταλελειμμένο οικισμό Μάρμαρο, ο οποίος διατηρεί ανέπαφα τα χαρακτηριστικά της πανωμερίτικης αρχιτεκτονικής. Πλησιάζοντας την ακτή, η διαδρομή περνά πάνω από τον γραφικό όρμο του Αϊ Νικόλα - που διατηρεί πάντα τη μαγεία του - και κατόπιν κατηφορίζει στη μικρή ακρογιαλιά του Γαλύφου. Ακολουθώντας από δω και πέρα παράκτια πορεία, το μονοπάτι καταλήγει στο εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας, έξω από την Αγκάλη.
Η διαδρομή λειτουργεί και αμφίδρομα: Αγκάλη – Άγιος Νικόλαος – Μάρμαρο – Άγιος Ιωάννης Ελεήμονας – Άνω Μεριά
Διάρκεια διαδρομής: 1 ώρα.
3η διαδρομή
Άνω Μεριά – Άγιος Ανδρέας – Άγιος Γεώργιος – Λυγαριά – Ζωοδόχος Πηγή.
Αφετηρία της διαδρομής είναι η εκκλησία του Αγίου Ανδρέα, στη δυτική πλευρά του διάσπαρτου οικισμού της Άνω Μεριάς.Το μονοπάτι είναι στο μεγαλύτερό του μέρος λιθόστρωτο. Ο οδοιπόρος συναντά το ξωκκλήσι του Αγίου Σώστη, διασχίζοντας περιοχή όπου κυριαρχεί το χαρακτηριστικό πανωμερίτικο αγροτικό τοπίο, με πανοραμική θέα. Πλησιάζοντας, συναντά όμορφη τοποθεσία με δενδρώδη βλάστηση, που προσφέρει σκιά, και φτάνει στον όρμο του Αγίου Γεωργίου (όπου υπάρχει και οδική πρόσβαση κατ’ ευθείαν από την Άνω Μεριά). Το μονοπάτι Άνω Μεριά - Άγιος Γεώργιος εξυπηρετεί και σήμερα τους γεωργοκτηνοτρόφους της περιοχής. Από τον όρμο Αγ. Γεωργίου ως το ακρωτήρι του Κάστελλου, το μονοπάτι μετατρέπεται σε αγροτικό δρόμο. Στον Κάστελλο διακρίνονται κατάλοιπα οικισμού της πρωτοκυκλαδικής περιόδου. Από εκεί η διαδρομή στρέφεται νοτιοδυτικά και συναντά τη γραφική μικρή ακρογιαλιά της Λυγαριάς. Στο τελευταίο τμήμα της, η πορεία κινείται ανηφορικά προς το ύψωμα της Καρκάνας, μέσα από στενό χωματόδρομο, όπου βρίσκεται το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής (Χρυσοπηγής). Από εδώ, όπου το οπτικό πεδίο δυτικά προς το πέλαγος και το ακρωτήρι Κυπαρίσσι είναι ευρύτατο, ο περιηγητικός αυτός κύκλος μπορεί να “κλείσει” για τον οδοιπόρο, επιστρέφοντας μέσα από το Μεροβίγλι στον οικισμό της Άνω Μεριάς.
Διάρκεια διαδρομής Άνω Μεριά - Ζωοδόχος Πηγή: 1 ώρα 15΄.
4η διαδρομή
Άνω Μεριά (Ταξιάρχης) – Άγιος Παντελεήμονας – Αμπέλι.
Από τον Ταξιάρχη της Άνω Μεριάς, αρχικά η πορεία κινείται δυτικά, πάνω στον επαρχιακό δρόμο. Αφού περάσει μια διασταύρωση με μονοπάτι που οδηγεί νοτιοδυτικά στο Λειβαδάκι, κατευθύνεται δυτικά προς τον Άγιο Παντελεήμονα, χτισμένο σε θέση σπάνιας ομορφιάς, με πορεία πάνω σε λιθόστρωτο μονοπάτι. Μετά τον Άγιο Παντελεήμονα, το μονοπάτι διχάζεται σε δύο κλάδους, οι οποίοι οδηγούν στον όρμο Αμπέλι. Ο νότιος κλάδος, ομαλός στο αρχικό του τμήμα, κατηφορίζει στη συνέχεια απότομα προς τη γραφική παραλία. Αντίθετα, ο βόρειος κλάδος κινείται αρχικά κατηφορικά, αλλά κατόπιν διασχίζει ωραία ρεματιά με βλάστηση ασυνήθιστη για τα δεδομένα του νησιού και με παραδοσιακές καλλιέργειες (σκάλες).
Διάρκεια διαδρομής: 30΄.
5η διαδρομή
Άνω Μεριά (Ταξιάρχης) – Λειβαδάκι – Φάρος Ασπρόπουντας – Άνω Μεριά (Μύλοι).
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη διαδρομή, η οποία ξεκινά από τον Ταξιάρχη και αφού διανύσει κυκλική πορεία, καταλήγει στους Μύλους της Άνω Μεριάς. Στο αρχικό της τμήμα η πορεία ταυτίζεται με την προηγούμενη, μέχρις ότου συναντήσει τη διακλάδωση προς Λειβαδάκι, την οποία ακολουθεί. Το μονοπάτι είναι άθικτο και καλά οριθετημένο, κατά τόπους λιθόστρωτο.Φτάνοντας στο λόφο με το ξωκκλήσι των Αγίων Αναργύρων, η θέα είναι εξαιρετική. Από εκεί η πορεία γίνεται κατηφορική, διασχίζοντας την περιοχή Σκιαθίτης, με κατεύθυνση το Λειβαδάκι, κλειστό ορμίσκο με βοτσαλωτή ακρογιαλιά. Στη συνέχεια, ο οδοιπόρος ανηφορίζει και συναντά μικρή διακλάδωση που οδηγεί στον ιδιαίτερα γραφικό Φάρο της Ασπρόπουντας. Η κύρια πορεία συνεχίζει σε μονοπάτι, στους πρόποδες του λόφου Τράχηλος και, παίρνοντας βόρεια κατεύθυνση, μετατρέπεται σε χωματόδρομο. Στο τελευταίο της τμήμα, η διαδρομή αφού διασχίσει την περιοχή Πεταλάκια και περάσει πάνω από τη ρεματιά του Τζάνη, τερματίζει στην εκκλησία του Σταυρού, δίπλα ακριβώς στους Μύλους της Άνω Μεριάς.
Η διαδρομή αυτή - κλασικά κυκλική - λειτουργεί και αμφίδρομα: Άνω Μεριά (Μύλοι) – Φάρος Ασπρόπουντας – Λειβαδάκι – Άνω Μεριά (Ταξιάρχης).
Διάρκεια διαδρομής: 2 ω 10΄.
Στο νησί διοργανώνονται επίσης τοπικές εκδρομές με εκδρομικά πλοία που κάνουν τον περίπλου του νησιού κι έτσι θα έχετε τη δυνατότητα να επισκεφτείτε μερικές από τις πιο δύσβατες παραλίες του.
Από τον Καραβοστάση υπάρχουν καθημερινά δρομολόγια μικρών πλοίων που κάνουν τον γύρο του νησιού, δένοντας σε διάφορες παραλίες όπου μπορείτε να απολαύσετε το μπάνιο σας.