ΣΠΑΡΤΗ
Η Σπάρτη, πρωτεύουσα του νομού Λακωνίας, είναι χτισμένη στις ανατολικές υπώρειες του Ταϋγέτου, στην ευρύτερη περιοχή της κοιλάδας του Ευρώτα και σε υψόμετρο 210.
Βρίσκεται στην ίδια θέση με την αρχαία πόλη. Οι απαρχές της τοποθετούνται στις 20 Οκτωβρίου 1834, όταν ο βασιλιάς Όθωνας υπέγραψε το διάταγμα για την οικοδόμηση της νέας Σπάρτης.
Παρότι τα σχέδια της οθωνικής περιόδου δεν ακολουθήθηκαν πιστά, η Σπάρτη παραμένει και σήμερα μια πόλη με καλή ρυμοτομία, δενδροφυτεμένους φαρδεΐς δρόμους, πάρκα και μεγάλες πλατείες, ενώ πολλά από τα παλιά κτήρια της διατηρούνται σε άριστη κατάσταση.
Η πληθυσμιακή εξέλιξη της Σπάρτης υπήρξε γοργή. Οι πρώτοι οικιστές της νέας πόλης κατέβηκαν από το Μυστρά και ήταν μόλις 130 το 1840.
Το 1861 η πόλη είχε 2.699 κατοίκους, το 1880 3.600 και στις αρχές του 20οΰ αιώνα είχε φτάσει τους 6.000. Σήμερα έχει 18.025 κατοίκους (απ. 2001).
Κατά τη δεκαετία του 1930, με την ασφαλτόστρωση των κεντρικών δρόμων και την κατασκευή του δικτύου ύδρευσης, διαμορφώθηκε σε σύγχρονο αστικό κέντρο.
Σήμερα διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά μιας επαρχιακής πόλης που η βασική της οικονομία στηρίζεται στην αγροτική παραγωγή, στη μεταποίηση αυτής της παραγωγής και στον τουρισμό.
Αποτελεί οικονομικό, διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο του νομού Λακωνίας και παραμένει μια πόλη ζεστή και ανθρώπινη.
Η οικοδόμηση της σύγχρονης πόλης πάνω στη θέση της αρχαίας Σπάρτης, οι φυσικές καταστροφές (κυρίως οι σεισμοί του 5ου και 4ου αι. π.Χ.) και οι επιδρομές (κυρίως των Γότθων το 394 μ.Χ.), δεν άφησαν πολλά ίχνη που να θυμίζουν την αρχαία πόλη.
Έτσι σήμερα, τα αρχαιολογικά ευρήματα της Σπάρτης είναι δυσανάλογα μικρά σε σχέση με την αίγλη και την ισχύ που είχε η πόλη κατά την αρχαιότητα και τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους. Στο κέντρο της σύγχρονης πόλης εντυπωσιάζει τον επισκέπτη η μεγάλη πλατεία, στην οποία δεσπόζει το επιβλητικότερο νεοκλασικό της Σπάρτης, το Δημαρχείο. Το κτήριο εγκαινιάστηκε το 1909 και φέρει την υπογραφή του αρχιτέκτονα Γ. Κατσαρού.
Γύρω από την πλατεία υπάρχουν καφετέριες, ουζερί, ζαχαροπλαστεία και μπαρ, ενώ στις χαρακτηριστικές καμάρες των δρόμων που την περιβάλλουν στεγάζονται αρκετά εμπορικά καταστήματα.
Το σχέδιο για την κατασκευή αυτών των καταστημάτων εγκρίθηκε το 1860 και είχε ως χαρακτηριστικά του τις δίρριχτες στέγες των καταστημάτων και την τοξοστοιχία με τις ημικυκλικές καμάρες, που διαμόρφωναν τις στοές περιμετρικά της πλατείας.
Ο περιηγητής του 2ου αι. μ.Χ. Παυσανίας, στα αρχικά κεφάλαια των «Λακωνικών» του, απαριθμεί τη γενεαλογία των αρχαίων Σπαρτιατών. Σύμφωνα λοιπόν με αυτή, πρώτος βασιλιάς ήταν ο Λέλεξ από τον οποίο έλαβαν το όνομα τους οι πρώτοι κάτοικοι του τόπου, οι Λέλεγες. Αυτός είχε δύο γιους, τον Μύλη και τον Πολυκάωνα. Θα τον διαδεχθεί ο Μύλης και αυτόν ο Ευρώτας, ο οποίος διοχέτευσε στη θάλασσα το νερό που λίμναζε στην πεδιάδα της Λακεδαίμονος. Το ποτάμι που έμεινε να ρέει στη μέση της κοιλάδας, αφού έδιωξε τα νερά, πήρε το όνομα του. Τον Ευρώτα διαδέχθηκε ο Λακεδαίμων, ο οποίος είχε μητέρα την Ταϋγέτη και πατέρα τον Δία και νυμφεύτηκε τη Σπάρτη, κόρη του Ευρώτα, από την οποία απέκτησε ένα γιο, τον Αμύκλα, ιδρυτή των Αμυκλών.
ΔΗΜΟΣ ΑΣΩΠΟΥ
ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Για την προέλευση της ονομασίας ΑΣΩΠΟΣ υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη, ότι προέρχεται από το όνομα κάποιου ήρωα που κατέβηκε στην περιοχή με τους Ηρακλειδείς και η δεύτερη από τον ποταμό που διέσχιζε την πεδιάδα. Πιθανότερη είναι η δεύτερη, αφού η ονομασία Ασωπός απαντάται σε πολλούς ποταμούς στην Κορινθία, στην Αττική και στην Βοιωτία και αλλού. Η ετυμολογία της λέξης (κατά το Ομηρικό λεξικό του καθηγητή Πανταζίδη), προέρχεται από το Άσις = Ιλύς και Όψις κάτι που εξηγεί γιατί οι αρχαίοι Έλληνες είχαν θεοποιήσει τον Ασωπό σαν βοηθό του Ασκληπιού, αφού η λάσπη πολλών ποταμών πιστεύεται και σήμερα ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες.
ΜΑΝΗ
Η Μάνη ( Δυτική Μέσα Μάνη) συγκεντρώνει μια πλούσια ιστορία με ίχνη που άφησαν όλες οι εποχές. Με τα ευρήματα στην "Αλεπότρυπα" και "Βλυχάδα" (Πύργος Διρού) και στο "Απήδημα" στα "Καλαμάκια" (Αρεόπολης) δείχνουν πως αυτός ο τόπος κατοικήθηκε για πρώτη φορά στην Παλαιολιθική εποχή. Ολόκληρη σχεδόν η χερσόνησος καλυπτόταν εκείνη την περίοδο από λόγγους και αραιά δάση, όπου ζούσαν ελέφαντες, ρινόκεροι, αίγαγροι, ελάφια και άλλα άγρια ζώα. Οι άνθρωποι ήσαν κυνηγοί- τροφοσυλλέκτες, ζούσαν νομαδικά και κατοικούσαν στα σπήλαια και στις βραχοσκεπές. Από τότε η ανθρώπινη παρουσία συνεχίζεται αδιάκοπα μέχρι σήμερα.
Στις μετέπειτα εποχές (και κατά τον Παυσανία ) πρωτίστως διακρίνεται ότι κατοικήθηκε από τους Λέλεγες.
1650-1100π.Χ. οι Αχαιοί εκδιώχνουν τους Λέλεγες από την Μάνη και την κατακτούν αυτοί.
1150π.Χ. η Μάνη και οι πόλεις της ανήκουν (όταν έγινε ο Τρωικός πόλεμος) στο Βασίλειο του Μενελάου. Αναφέρονται και οι πόλεις Οίτυλο, Μέσση και Λάας.
1100-195π.Χ. οι Δωριείς που κατακτούν την Μάνη από τους Αχαιούς, είναι η εποχή της Ιστορίας της Σπάρτης.
195-21π.Χ. ιδρύεται το «Κοινόν των Λακαιδεμονίων».
21π.Χ.-300μ.Χ. «κοινόν των Ελευθερολακώνων». Ονομάσθηκε έτσι, διότι ο τύραννος της Σπάρτης Νάβης, τους εξανάγκασε (Βασιλικούς, Πολιτικούς και Θρησκευτικούς Ηγέτες) να μετακινηθούν στη Χερσόνησο του Ταινάρου.
Έτσι ιστορικά η Μάνη ταυτίζεται με την Σπάρτη και ο διαχωρισμός της γίνεται την εποχή που ιδρύεται το « Κοινό των Ελευθερολακώνων» στην Καινήπολη (κοντά στο σημερινό κεντρικό οικισμό των Αλίκων που εξακολουθεί να είναι το Πολιτιστικό και Θρησκευτικό κέντρο των Ελευθερολακώνων) και διατηρείται μέχρι τα μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ. Με την κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Φράγκους συγκεντρώνονται στην περιοχή της Μάνης αρκετοί πρόσφυγες. Κατά την εποχή της τουρκοκρατίας επίσης η Μάνη δέχεται φυγάδες και από την Κρήτη όταν αυτή κατακτάται (1669).
Το άγονο έδαφος μαζί με το μεγάλο ρεύμα των φυγάδων δημιουργεί προβλήματα επιβίωσης. Έτσι αρχίζει ένας αγώνας για ζωτικό χώρο, ανάμεσα σε οικογένειες - σόγια και ολόκληρα χωριά. Ξέσπασαν αληθινοί τοπικοί πόλεμοι και οι βεντέτες που αναστάτωναν επί αιώνες την Μάνη. Το μόνο που τους ένωνε ήταν όταν γινόταν τουρκική εισβολή. Πολλοί φεύγουν και γίνονται μισθοφόροι του Δόγη. Πάντα όμως με πατριωτικά κίνητρα (έτσι έχουμε μανιάτικα πυρπολικά να καταστρέφουν μέρος του οθωμανικού στόλου στα Χανιά).
Στα μέσα του 17ου αιώνα οι Τούρκοι αφήνουν την Μάνη ανενόχλητη υπό την διακυβέρνηση του Μπέη με ονομαστικό ετήσιο φόρο 4000 γρόσια. Ο Μπέης Λυμπεράκης Γερακάρης, δυναμικός φιλόδοξος αλλά και αδίστακτος, άλλοτε πολεμά με τους Τούρκους και άλλοτε για λογαριασμό των Βενετών και αναγκάζει να διακόψουν οι Τούρκοι για εκατό περίπου χρόνια την εφαρμογή του θεσμού. Ο θεσμός επανέρχεται μετά τα Ορλωφικά από το 1776 έως το 1821. Η Μάνη κυβερνήθηκε διαδοχικά από οκτώ μπέηδες.
Οι σημαντικότεροι από τους μπέηδες ήταν ο Τζανέτμπεης Γρηγοράκης και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης. Του πρώτου το όνομα είναι συνδεδεμένο με την εξόντωση της τούρκικης φρουράς του Πασσαβά, την επέκταση της βορειοανατολικής Μάνης, την αναγέννηση της πόλεως του Γυθείου, τις συναντήσεις με τους ¨Έλληνες οπλαρχηγούς και τον Λάμπρο Κατσώνη καθώς και με τις συνεννοήσεις, αρχικά με τους Ρώσους και μετά με τον Ναπολέοντα για την απελευθέρωση της Ελλάδος.
Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης είναι συνδεδεμένος με την ηγεσία και την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα του 1821.
Πηγή: ΔΗΜΟΣ ΟΙΤΥΛΟΥ
www.dimosoitilou.gr