Η Ημαθία είναι μία από τις αρχαιότερες κατοικημένες περιοχές της Ελλάδας. Ο προϊστορικός οικισμός της Νέας Νικομήδειας ο οποίος χρονολογείται στα 6.250 π.Χ. και είναι ένας από τους παλαιότερους αγροτικούς συνοικισμούς της Ελλάδας και όλης της Ευρώπης.
Ημαθία σημαίνει "αμμώδης περιοχή" (από το άμαθος = άμμος) και ονομαζόταν έτσι η παρά τον Θερμαϊκό κόλπο πεδιάδα, όταν σχηματίσθηκε το Βασίλειο της Μακεδονίας. Με το όνομα αυτό δηλωνόταν η περιοχή μεταξύ του Αλιάκμονα και του Λουδία, η οποία υπήρξε ο πυρήνας του βασιλείου και περιελάμβανε μεταξύ των άλλων τις πόλεις Έδεσσα ή Αιγές, αρχαία πρωτεύουσα και Ιερή πόλη της Μακεδονίας, Βέροια, Κίτιον (σημερινή Νάουσα). Για ένα διάστημα, Ημαθία ονομαζόταν ολόκληρη η Μακεδονία.
Ο Όμηρος ονόμαζε την Ημαθία ερατεινή, ενώ ο Πτολεμαίος ανέφερε την περιοχή ανάμεσα σε 13 άλλα αστικά κέντρα της Μακεδονίας. Ο Πολύβιος τοποθετούσε την Ημαθία στη χώρα των Παιόνων.
Στη Νάουσα, ο Ηρόδοτος τοποθετεί τους περίφημους "Κήπους του Μίδα". Η περιοχή κατοικήθηκε απ' τα αρχαιότατα χρόνια απ' τους Βρύγες, που μετανάστευσαν απ' την Ασία στην Ευρώπη πριν ακόμη απ' τον Τρωικό Πόλεμο.
Σύμφωνα με τοπικούς μακεδονικούς μύθους, τα τρία παιδιά του μυθικού βασιλιά της περιοχής Βέρη, έδωσαν τα ονόματά τους οι μεν κόρες του στις δύο σημαντικές πόλεις της Ημαθίας, Βέροια και Μίεζα, ενώ ο γιος του Όλγανος μεταμορφώθηκε σε ποτάμιο θεό και έδωσε το όνομά του στο ποτάμι Αράπιτσα.
Στους πρόποδες της οροσειράς των Πιερίων, στη θέση που σήμερα βρίσκεται η Βεργίνα, ήταν κτισμένες οι Αιγές, η παλαιά πρωτεύουσα της Μακεδονίας. Οι ανασκαφές απεκάλυψαν το ανάκτορο, το θέατρο όπου δολοφονήθηκε ο Φίλιππος και ανακηρύχθηκε βασιλεύς της Μακεδονίας ο Αλέξανδρος ο Γ' ο Μέγας, η Μεγάλη Τούμπα και η Βασιλική νεκρόπολη. Οι Βασιλικοί Τάφοι της Βεργίνας, ο Τάφος του Φίλιππου Β' και τα μοναδικά ευρήματά τους, είναι χωρίς αμφιβολία μνημεία παγκόσμιας ακτινοβολίας.
Σημαντικοί Μακεδονικοί Τάφοι βρέθηκαν και στην περιοχή των Λευκαδίων του Δήμου Ανθεμίων, όπου σώζονται τρια σημαντικότατα ταφικά Μνημεία, ο Τάφος της Κρίσεως, ο Τάφος Λύσωνος και Καλλικλέους και ο Τάφος των Ανθεμίων. Στην ίδια περιοχή βρίσκεται η αρχαία πόλη Μίεζα (όπου με τις ανασκαφές έρχεται τμηματικά στο φως) και η Σχολή Του Αριστοτέλη όπου διδάχτηκε ο Μέγας Αλέξανδρος από τον μεγάλο φιλόσοφο.
Στα Ρωμαϊκά χρόνια, η περιοχή γνωρίζει μεγάλη ακμή και η Βέροια γίνεται έδρα του «Κοινού των Μακεδόνων» και θρησκευτικό κέντρο.
Το 54 μ. Χ. ο Απόστολος Παύλος κηρύσσει τη νέα Χριστιανική πίστη στη Βέροια, όπου σώζεται το «Βήμα του Απόστολου Παύλου», ο τόπος στον οποίο μίλησε.
Στη Βυζαντινή περίοδο η περιοχή γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη. Από την εποχή αυτή σώζονται πολυάριθμες (48 σε αριθμό) Εκκλησίες με καταπληκτικές τοιχογραφίες - αγιογραφίες., πολλές από τις οποίες βρίσκονται στο Βυζαντινό Μουσείο της πόλης της Βέροιας.
Η Βέροια, κατά τους Βυζαντινούς χρόνους έγινε αντικείμενο διεκδίκησης Βουλγάρων, Σέρβων και Βυζαντινών, ενώ το 1386 καταλήφθηκε από τους Τούρκους.
Η ευρύτερη περιοχή του νομού Ημαθίας, αλλά ιδιαίτερα η Νάουσα για την οποία υπάρχουν και κάποιες ιστορικές μαρτυρίες, φαίνεται ότι είχε ερημωθεί από τους Ρωμαϊκούς χρόνους μέχρι και τον 15ο αιώνα οπότε και θα επανοικιστεί στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας παρουσιάζοντας μεγάλη ακμή στον τομέα της υφαντουργίας και της βαφικής.
Το 1705 οι Ναουσαίοι αρνήθηκαν να δώσουν τα παιδιά τους για τα γενιτσαρικά τάγματα και με επικεφαλής τον αρματολό Ζήση Καραδήμο ύψωσαν τη σημαία της ανταρσίας.
Το 1822 τόσο η Βέροια όσο και η Νάουσα θα εξεγερθεί κατά των Τούρκων. Μετά από την άρνηση των Ναουσαίων να παραδώσουν τα όπλα και την πόλη, αρχίζει μια σκληρή πολιορκία και τελικά οι Τούρκοι μπήκαν στην πόλη καταστέλλοντας την επαναστατική εξέγερση και πνίγοντάς την στο αίμα. Στη γέφυρα του ποταμού Αραπίτσα, στη θέση Σδουμπάνοι, δεκατρείς νέες, για να αποφύγουν την ατίμωση έπεσαν στον καταρράκτη (το γνωστό "Ολοκαύτωμα της Νάουσας").
Στη διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα (1903-1908) η Νάουσα και η Βέροια ήταν σημαντικά κέντρα και ορμητήρια των Μακεδονομάχων εναντίον Τούρκων και Βουλγάρων κομιτατζήδων.
Η περιοχή της Ημαθίας απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό στις Ι6 Οκτωβρίου του 1912, μετά από νίκες του ελληνικού στρατού. Η περιοχή του νομού Ημαθίας προσαρτήθηκε στο ελλαδικό έδαφος με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913, όπου απετέλεσε τμήμα του νομού Θεσσαλονίκης.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής και ιταλικής κατοχής, δοκιμάστηκε σκληρά από τους κατακτητές, όπως και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, που υπήρξε θέατρο συγκρούσεων.
Το 1946 συγκροτήθηκε ο νομός Ημαθίας, ο οποίος περιελάμβανε την ομώνυμη επαρχία καθώς και την επαρχία Νάουσας.
http://www.army.gr/