Η Πάρος κατοικήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια. Όπως και οι υπόλοιπες Κυκλάδες υπήρξε ένα από τα κέντρα του Κυκλαδικού πολιτισμού. Από νωρίς συνήψε στενές σχέσεις με την Κρήτη, γι' αυτό και ένα από τα ονόματα που της αποδίδεται είναι Μινωίς ή Μινώα. Άλλα ονόματα που αναφέρονται για το νησί είναι Καβαρνίς, Υρία, Παναιτία κ.ά. Το σημερινό της όνομα οφείλεται στον Πάρο που ήταν αρχηγός των Αρκάδων που εγκαταστάθηκαν στο νησί.
Τα αρχαιότερα ίχνη κοινωνικής ζωής στην Πάρο διαπιστώθηκαν στη νησίδα Σαλιαγκό, μεταξύ Πάρου και Αντιπάρου, που ήταν ένας από τους αρχαιότερους οικισμούς του προϊστορικού Αιγαίου( 5η - 4η χιλιετία π.Χ.).
Την εποχή του χαλκού (3200 - 1100 π. Χ ) εμφανίζονται στον ελληνικό χώρο τρεις μεγάλοι πολιτισμοί: ο Κυκλαδικός (3200 - 2000 π.Χ.), ο Μινωικός (2000 - 1500 π.Χ.) και ο Μυκηναϊκός (1600 - 1100 π.Χ.). Στον λόφο του Κάστρου της Παροικιάς εντοπίστηκαν λείψανα οικισμού της πρωτοκυκλαδικής περιόδου. Άλλοι αξιόλογοι οικισμοί της ίδιας περιόδου εντοπίστηκαν σε διάφορα σημεία της Πάρου (Κάμπος, Δρυός, Κουκουναριές, Πλαστήρας, Γλυφά, Φάραγκας). Την περίοδο της Μινωικής κυριαρχίας στο Αιγαίο, η Πάρος είναι ένα μεγάλο στρατιωτικό και εμπορικό κέντρο του Μινωικού κράτους και εποικίζεται από Κρήτες. Ο μύθος λέει πως ο αρχηγός των Κρητών που εποίκισαν το νησί ήταν ο Αλκαίος, που έκτισε την πρώτη πόλη στη θέση της σημερινής Παροικιάς και της έδωσε το τιμητικό όνομα Μινώα (βασιλική πόλη). Καθώς η Μινωική Κρήτη άρχισε να αποδυναμώνεται, στην ηπειρωτική Ελλάδα αναπτύσσεται η ισχυρή πόλη των Μυκηνών. Στην Πάρο λείψανα του Μυκηναϊκού πολιτισμού ανακαλύφθηκαν στο ύψωμα Κουκουναριές, κοντά στη Νάουσα και στον λόφο του κάστρου της Παροικιάς.
Περί το 1100 π.Χ., μία ομάδα Αρκάδων με αρχηγό τον Πάρο εγκαθίσταται στο νησί και του δίνει το όνομα του αρχηγού της. Αργότερα φθάνουν καινούργιοι άποικοι, οι Ίωνες. Η Πάρος εξελίσσεται σε μεγάλη ναυτική δύναμη. Το εμπόριο του μαρμάρου φέρνει πλούτη στο νησί. Αναπτύσσεται η γεωργία και η κτηνοτροφία.
Παριανοί αποικίζουν το 680 π.Χ. τη Θάσο και εκμεταλλεύονται τα κοιτάσματα χρυσού των θρακικών παραλίων. Η ευμάρεια των Παριανών και το εξαιρετικό μάρμαρο της Πάρου, ο λυχνίτης, συμβάλουν ώστε να δημιουργηθούν στο νησί περίφημα εργαστήρια γλυπτικής. Ιδιαίτερη άνθιση γνωρίζει τον 7ο π.Χ. αιώνα και η ποίηση με κύριο εκπρόσωπο τον λυρικό ποιητή Αρχίλοχο, που θεωρείται ισάξιος του Ομήρου. Εν τω μεταξύ, στην Ανατολή εμφανίζεται μία νέα δύναμη, οι Πέρσες.
Κατά την Κλασική περίοδο, το 490 π.Χ., η ολιγαρχική εξουσία της Πάρου δέχεται στο νησί τους Πέρσες και ένα μεγάλο τμήμα του στρατού της συμπαρατάσσεται με τον περσικό στόλο στις εκστρατείες εναντίον της Ελλάδας. Μετά την ήττα των Περσών (480 π.Χ.), ο αθηναϊκός στόλος με επικεφαλής τον Θεμιστοκλή έρχεται στο νησί και η Πάρος υποχρεώνεται να γίνει μέλος της αθηναϊκής συμμαχίας. Εκείνη την περίοδο έζησαν και δημιούργησαν οι φημισμένοι Παριανοί γλύπτες Σκόπας και Αγοράκριτος. Η πόλη της Πάρου (στην θέση της σημερινής Παροικιάς) είχε εκείνη την περίοδο 50.000 κατοίκους και την κοσμούσαν θαυμάσια οικοδομήματα και ναοί, θέατρο και στάδιο. Με το τέλος της κλασικής περιόδου, κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους (323 π.Χ. - 167 π.Χ.), η Πάρος γίνεται σύμμαχος των Μακεδόνων μέχρι τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου.
Η περίοδος που μεσολαβεί από τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου μέχρι την υποταγή των ελληνιστικών βασιλείων στους Ρωμαίους, χαρακτηρίζεται από συγκρούσεις και ανακατατάξεις. Νέα βασίλεια διεκδικούν τις Κυκλάδες. Για πολλά χρόνια η Πάρος ανήκει στην κυριαρχία των Πτολεμαίων.
Κατά την Ρωμαϊκή περίοδο (167 π.Χ. - 330 μ.Χ.), η Πάρος και οι υπόλοιπες Κυκλάδες καθώς και ένα μεγάλο τμήμα της ηπειρωτικής Ελλάδας αποτελούν επαρχία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η ανάπτυξη ανακόπτεται και το νησί χρησιμοποιείται σαν τόπος εξορίας.Ο χριστιανισμός διαδόθηκε στην Πάρο ήδη από τον 4ο αιώνα όπως μαρτυρούν τα κατάλοιπα των παλαιοχριστιανικών εκκλησιών και μνημείων. Τότε κτίστηκε και η πρώτη εκκλησία της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, με εντολή της Αγίας Ελένης. Από τον 10ο αιώνα η Πάρος βρίσκεται στο έλεος πειρατικών επιδρομών που προκαλούν εκτεταμένες καταστροφές.
Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, το 1204, η Πάρος εντάσσεται στο Δουκάτο του Αιγαίου (1207) και περιέρχεται διαδοχικά σε διάφορες βενετσιάνικες οικογένειες. Οι κάτοικοι του νησιού δουλεύουν στα χωράφια σαν δουλοπάροικοι χωρίς να τους ανήκει η γη ενώ εξακολουθούν να ταλαιπωρούνται από πειρατικές επιδρομές και λεηλασίες. Η Νάουσα καθίσταται βάση και ορμητήριο πειρατών. Κατά την περίοδο της ενετοκρατίας κτίζονται τα κάστρα της Παροικιάς, της Νάουσας και του Κέφαλου (Μάρπησσα).
Τέλος, το νησί καταλαμβάνεται από τον φοβερό πειρατή Μπαρμπαρόσα (1537), λεηλατείται και ερημώνεται κι έτσι λήγει η περίοδος της Ενετοκρατίας Το νησί, κατεστραμμένο και αποδυναμωμένο, κυριεύεται από τους Τούρκους (1560). Κατά την διάρκεια των ρωσοτουρκικών πολέμων (1770 - 1777) ο ρώσικος στόλος χρησιμοποιεί τον ασφαλή όρμο της Νάουσας σαν ορμητήριο προκειμένου να επικρατήσει στο Αιγαίο.Στην ελληνική Επανάσταση του 1821), η Πάρος παίρνει ενεργό μέρος και εδώ έδρασε η ηρωίδα του Αγώνα Μαντώ Μαυρογένους.
Την περίοδο της γερμανικής κατοχής η Πάρος πέρασε πολύ δύσκολες στιγμές. Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, για οικονομικούς λόγους, οι Παριανοί αναγκάζονται να μεταναστεύσουν αρχικά στον Πειραιά και αργότερα στο εξωτερικό. Όμως, στην δεκαετία 1960, ξεκινά μία καινούργια περίοδος ανάπτυξης για την Πάρο, με κύριο άξονα τον τουρισμό.
Πηγή: Δήμος Πάρου
http://dimos.paros.gr/