Το Πάσχα στη Μήλο αναβιώνει το έθιμο του μπαρουτιού. Υπάρχουν δύο οικισμοί ο ένας αντικριστά στον άλλο (ο Τριοβάσαλος και ο Πέρα Τριοβάσαλος). Αντικριστά είναι και οι εκκλησίες τους, ο Άγιος Σπυρίδωνας και ο Άγιος Γεώργιος. Την Κυριακή του Πάσχα το μεσημέρι, οι κάτοικοι του κάθε οικισμού συγκεντρώνονται μπροστά στην εκκλησία τους. Αφού κάψουν πρώτα τον Ιούδα (ο οποίος έχει «κρεμαστεί» από το πρωί), χτυπούν τις καμπάνες τρεις φορές. Μετά τον τρίτο κτύπο και οι δυο πλευρές αρχίζουν να πετάνε δυναμίτιδες που «σκάνε» στον αέρα ενώ συγχρόνως φωνάζουν και τη λέξη «άλειμμα». Το ζητούμενο είναι ποιος οικισμός θα πετάξει τους πιο πολλούς. Επίσης, όπως είπαμε και πριν, την Κυριακή του Πάσχα καίνε τον Ιούδα, που είναι μια αχυρένια κούκλα. Πιο παλιά υπήρχε το έθιμο της κούνιας, όπου νέοι έφτιαχναν μια κούνια και κουνιόνταν μέχρι την Ανάληψη και αυτό συμβόλιζε την αναγέννηση της Φύσης. Επίσης το έθιμο αυτό εξυπηρετούσε και την συνάντηση των νέων ώστε να έχουν μια ευκαιρία να γνωριστούν και να ερωτευτούν. Οι «κουνηστάδες» στη συνέχεια επισκέπτονταν τα σπίτια των κοριτσιών και τα κορίτσια τους κέρναγαν ποτά και μεζέδες.
Την Πρωτομαγιά τα κορίτσια μάζευαν αγριολούλουδα και έφτιαχναν στεφάνι που κρεμούσαν έξω από την πόρτα τους. Τη νύχτα τα αγόρια τα «έκλεβαν» και τα τοποθετούσαν στην πλατεία δείχνοντας έτσι ότι για κάθε κορίτσι υπήρχε και ένας ενδιαφερόμενος. Τις Απόκριες γίνεται καρναβάλι στη Μήλο όπου μασκαράδες περιφέρονται στους δρόμους.
Ο «Κλήδονας» είναι μια λαϊκή μαντική διαδικασία, όπου αποκαλύπτεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου. Τελείται την παραμονή και ανήμερα του Αι Γιαννιού, 23 και 24 Ιουνίου.Συνήθως, το καλοκαίρι κλείνει με τις Φωτάρες του Κυριαύγουστου, στις 31 Αυγούστου. Είναι παραδοσιακό έθιμο που συναντάμε στη Μήλο, ιδιαιτέρως στην Τρυπητή, Οι ντόπιοι ανάβουν μεγάλες φωτιές λίγο πριν το ηλιοβασίλεμα και πηδούν πάνω από τις φλόγες, για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν το κρύο του Χειμώνα.
Οι γάμοι στην Μήλο είναι ένα σπουδαίο κοινωνικό γεγονός και γιορτάζονταν με γλέντι, νησιώτικα βιολιά και τουφεκιές. Αρχικά η προξενήτρα συναντούσε τους γονείς της νύφης προτείνοντάς τους έναν γαμπρό και για λογαριασμό του διαπραγματευότανε την προίκα. Στην συνέχεια πήγαινε στην οικογένεια του γαμπρού και αφού συμφωνούσαν όλοι μαζί πήγαιναν στο σπίτι της νύφης. Εκεί δινόταν αμοιβαία υπόσχεση και ο γαμπρός από τότε δικαιούταν να συνοδεύσει την νύφη στην εκκλησία και να την επισκέπτεται ως αργά στο σπίτι της. Ο γάμος γινόταν πάντοτε Κυριακή απόγευμα. Οι καλεσμένοι ξεκινούσαν από το σπίτι του κουμπάρου και με βιολιά και λαούτα πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού. Ακολούθως όλοι μαζί, πήγαιναν στο σπίτι της νύφης και ακολουθούμενοι από τη νύφη και τους συγγενείς της πήγαιναν στην εκκλησία. Στο δρόμο, όπως και μέσα στην εκκλησία, όλοι πετούσαν βαμβακόσπορο. Ο γαμπρός όταν πήγαινε τη νύφη σπίτι του έπρεπε να σπάσει ένα ρόδι για να είναι ρόδινη η ζωή του ζευγαριού. Για το γλέντι του γάμου οι συγγενείς έφερναν 12 ψωμιά, ένα αρνί και ένα ασκί γλυκό κρασί. Τις μέρες πριν από το γάμο γινότανε επίσης γλέντι. Και την επόμενη Κυριακή μετά το γάμο γινότανε ο αντίγαμος, ένα ακόμα φαγοπότι, αυτή τη φορά στο σπίτι του γαμπρού.
Οι κάτοικοι της Mήλου, διατηρώντας τα έθιμα και τις παραδόσεις, διοργανώνουν πανηγύρια, όπου θα έχετε την ευκαιρία να γευτείτε παραδοσιακούς μεζέδες, ντόπιο κρασί και με τους ήχους νησιώτικης μουσικής να χορέψετε και να διασκεδάσετε.
Πανηγύρια γίνονται τις παρακάτω ημερομηνίες:
50 μέρες μετά το Πάσχα: στην Αγία Τριάδα, στον Αδάμαντα
30 Ιουνίου στους Αγίους Αναργύρους
6 Ιουλίου στην Αγία Κυριακή
17 Ιουλίου στην Αγία Μαρίνα, στον Αδάμαντα
19 Ιουλίου στον Προφήτη Ηλία, στο Χάλακα και στην Κώμια
21 Ιουλίου στην Αγία Μαρκέλλα, στον Κήπο
25 Ιουλίου στην Αγία Παρασκευή, στα Πολλώνια
26 Ιουλίου στον Άγιο Παντελεήμονα, στα Πλακωτά και στον Κόρφο
26 Ιουλίου γίνεται παραδοσιακό πανηγύρι στην Απολλωνία στη γιορτή της Αγίας Παρασκευής
27 Ιουλίου πανηγυρίζει ο Άγιος Παντελεήμονας έξω από το Εμπορειό
31 Iουλίου Πρόοδος του Tιμίου Σταυρού, στο Γολγοθά στις Πλάκες
5 Αυγούστου της Μεταμορφώσεως, στον Παρασπόρο
14 Αυγούστου στην Κοίμηση της Θεοτόκου, στη Ζεφυρία
15 Αυγούστου στην Κοίμηση της Θεοτόκου ή Άγιο Χαράλαμπο Αδάμαντα
15 Αυγούστου γίνεται γιορτή με χορούς και φαγοπότι στο προαύλιο της Αγίας Τριάδας
17 Αυγούστου στον Άγιο Φλώρο, στην Kώμια
22 Αυγούστου στην Παναγία τη Γιάτρισσα, στην Kώμια
22 Αυγούστου στην Παναγία του Kήπου
22 Αυγούστου στην Παναγία τη Φανερωμένη, στην Tρυπητή
26 Αυγούστου στον Άγιο Φανούριο, στα Πολλώνια
28 Αυγούστου στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, στις Αγριλιές και στον Προβατά
29 Αυγούστου στον Άγιο Aλέξανδρο, στου Kατσούλη
31 Αυγούστου του Παντοκράτορα, στο Mύτακα
6 Σεπτεμβρίου στον Άγιο Σώστη, στον Προβατά
7 Σεπτεμβρίου στην Παναγία την Ελεούσα, στα Ψαθάδικα
8 Σεπτεμβρίου στην Παναγία την Κορφιάτισσα, στην Πλάκα
13 Σεπτεμβρίου του Σταυρού, στα Κανέρια
16 Σεπτεμβρίου στον Άγιο Ιωάννη, στο Χάλακα
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ο Δήμος Μήλου διοργανώνει πολιτιστικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του «Φεστιβάλ Μήλου». Το Φεστιβάλ δεν περιορίζεται μόνο σε καλλιτεχνικές εκδηλώσεις αλλά περιλαμβάνει και δραστηριότητες των πολιτιστικών φορέων της Μήλου. Πραγματοποιούνται εκθέσεις, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, μουσικοχορευτικές βραδιές
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου