ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ

1η ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ή "ΠΡΩΤΟΤΡΥΪΤΙΑ"

Η 1η Σεπτεμβρίου, στη Σκόπελο, εθεωρείτο ως η πρώτη ημέρα του έτους. Άλλωστε είναι η εκκλησιαστική «πρωτοχρονιά». Επίσης ονομαζόταν και «Πρωτοτρυϊτιά» ή " Πρωτοτρυγιτιά" επειδή εκείνη την ημέρα άρχιζε ο τρύγος. Η νοικοκυρά είτε αφήνει από το προηγούμενο βράδυ έξω από το σπίτι ένα ποτήρι με νερό είτε πάει πρωί στη βρύση και γεμίζει μια κανάτα. Επιστρέφοντας, πριν μπει στο σπίτι θα αναφωνήσει " Καλημέρα σπίτι" μπαίνει μέσα με το δεξί πόδι αφού πρώτα έχει τοποθετήσει στο κατώφλι του σπιτιού ένα ρόδι το οποίο και θα πατήσει. Στη συνέχεια ραντίζει με το νερό στις τέσσερις γωνίες του σπιτιού λέγοντας " Όπως τρέχει το νεράκι έτσι να τρέχει και το καλό στο σπίτι μας" Μετά, έριχναν μια πέτρα για να είναι γεροί αυτοί που κατοικούν το σπίτι σαν την πέτρα. Μπορεί επίσης αντί για νερό να χρησιμοποιηθεί αγιασμός ο οποίος φυλάγεται όλο το χρόνο για τη στιγμή αυτή. Το " αμποδιακό" ( έτσι λέγεται το έθιμο αυτό) στην περίπτωση αυτή μπορεί να γίνεται και με εικόνα χωρίς τη χρήση ροδιού . Πρόκειται μάλλον για εκχριστιανισμό του εθίμου.

ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ

ΜΠΡΑΜΔΕΣ
Οι "Μπράμδες" είναι παραδοσιακή αποκριάτικη μεταμφίεση της Σκοπέλου. Φορούν καλά μαντήλια και τοπικές ενδυμασίες (φουστανέλες, βράκες, τουαλέτες της εποχής) καθώς και πολλά τσαπράζια ασημένια. Γυρίζουν από γειτονιά σε γειτονιά και τραγουδούν το επικό τραγούδι της "Βλάχας". -Άντε να πάμε Βλάχα στον πέρα καφενέ Να σε τρατάρω Βλάχα σουμάδα κι αργιλέ -Δε θέλω τη σουμάδα ούτε τον αργιλέ Μον θέλω ένα λουκούμι κι ένα γλυκό καφέ... Οι «Μπράμδες» μαζεύονται την Κυριακή της Τυρινής στις πλατείες της Παναγίας Παπαμελετίου, στο Γυφτόρεμα, στο Μύλο, στον Αι - Γιάννη και στο Χριστό τραγουδούν και χορεύουν ενώ οι νοικοκύρηδες τους κερνούν ρυζόγαλο γαλακτομπούρεκο και άφθονο κρασί .
ΤΡΑΤΑ
Επίσης την Κυριακή της Τυρινής τελείται και το έθιμο της "τράτας" κατά το οποίο μασκαράδες μουντζούρηδες σκαρώνουν με καλάμια ένα καΐκι -την τράτα- και περνάνε από γειτονιά σε γειτονιά λέγοντας ευτράπελα (πιρπάσκα) τραγούδια αυτοσχεδιάζοντας και πειράζοντας τους παρευρισκόμενους. Το μπουλούκι που ακολουθεί την τράτα με τους "τραταραίους" αποτελείται από μασκαράδες που τραγουδούν, πίνουν και κερνιόνται ρυζόγαλο από τις νοικοκυρές ενώ κατά το σούρουπο η πορεία αυτή καταλήγει στην παραλία όπου και θα "φουντάρουν" στη θάλασσα την τράτα τους. Το γλέντι και οι χοροί συνεχίζονται στα σπίτια μέχρι τις πρωινές ώρες. Πρόκειται για έθιμο που μάλλον αναπαριστά τους κουρσάρους που παλιότερα λυμαίνονταν τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά και αποτελούσαν τον φόβο και τον τρόμο των κατοίκων. Την Δευτέρα η οποία λέγεται "Καθαρή Δευτέρα" στη Σκόπελο συνηθίζουν να σχηματίζουν με λουλάκι στο μέτωπό τους έναν σταυρό και στο αυτί τους κρεμούν ένα κλωνί ζουμπούλια μυρωδάτα.

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΘΡΥΛΟΙ

ΔΡΑΚΟΝΤΟΣΧΙΣΜΑ
Σύμφωνα με την παράδοση ο Άγιος Ρηγίνος, ο προστάτης του νησιού, κυνήγησε και σκότωσε τον Δράκο (ο οποίος εξολόθρευε τους ανθρώπους που έρχονταν στο νησί) στην περιοχή ανάμεσα στον Στάφυλο και στον Αγνώντα. Το μέρος όπου το βουνό χωρίστηκε και το έδαφος υποχώρησε με αποτέλεσμα ο Δράκος να πέσει στον γκρεμό και να σκοτωθεί, ονομάζεται Δρακοντόσχισμα.
Η ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΕΤΡΑ
Στο βόρειο μέρος της Σκοπέλου, στη θέση Καλόγερος, υπάρχει μια μεγάλη όρθια πέτρα μέσα στη θάλασσα, που τη λένε Καλογεροπετρα, επειδή μοιάζει και στο χρώμα αλλά και στο σχήμα με καλόγερο. Εδώ υπήρχαν άλλοτε μετόχια της μονής Προδρόμου και ζούσαν σ' αυτά καλόγεροι. Η παράδοση λέ ει ότι κάποτε ένας απ' αυτούς γλίστρησε από το γκρεμό και έπεσε στη θάλασσα κι από τότε βγήκε στο μέρος αυτό η πέτρα.
Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΣΤΟ ΠΑΛΟΥΚΙ
Ένας θησαυρός λένε ότι υπάρχει στο Παλούκι, το βουνό που υψώνεται απέναντι από την πόλη. Κάποιος ονειρεύτηκε να πάει να βρει το θησαυρό, αλλά να μην το πει σε κανένα. Αυτός, επειδή φοβήθηκε, πήρε μαζί του κάποιον άλλον. Στο μέρος, όμως, που τού είπε το όνειρο έσκαψε και βρήκε ένα καζάνι με κάρβουνα.
ΡΟΥΒΟΙ ΚΑΙ ΜΠΑΜΠΑΚΟΚΩΛΟΙ
Κάποτε οι Σκοπελίτες μάλωσαν με τους Σκιαθίτες για το νησί Τσουγκριά, που βρίσκεται μπροστά στο λιμάνι της Σκιάθου. Επειδή η πόλη της Σκοπέλου είναι εκτεθειμένη στο βοριά, ήθελαν οι Σκοπελίτες να μεταφέρουν το νησάκι και να το βάλουν μπροστά στο λιμάνι τους, να τους προστατεύει. Σκέφτηκαν λοιπόν και, αφού έδεσαν έντερα από ζώα, έφτιαξαν ένα μεγάλο σκοινί και άρχιζαν να τραβούν την Τσουγκριά. Γι αυτό σήμερα τους Σκοπελίτες τους λένε ρουβούς (δηλ. χαζούς). Οι Σκιαθίτες τότε έπεσαν στη θάλασσα και κρατούσαν το νησί τους να μην τους το πάρουν. Για να μη βουλιάξουν όμως και πάνε στον πάτο βούλωσαν τον πισινό τους με μπαμπάκι. Έτσι μέχρι σήμερα τους έχει μείνει το όνομα μπαμπακόκωλοι.
ΣΕΝΤΟΥΚΙΑ
Στα Σεντούκια, λένε ότι κάποιος δράκος είχε κρύψει ένα θησαυρό. Λένε ότι ήταν θαμμένος εκεί που χτυπάει η πρώτη ακτίνα του ηλίου, όταν ανατέλει, μια ορισμένη εποχή του χρόνου. Πολλοί προσπάθησαν να τον βρουν και γι' αυτό το λόγο κατέστρεψαν τις αρχαίες σαρκοφάγους της περιοχής.
ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΟΥ ΣΤΑΦΥΛΟΥ
Μια παράδοση λέει ότι στο νησί του Σταφύλου υπάρχει θησαυρός. Για το λόγο αυτό η κορυφή του νησιού έχει ανασκαφεί από τα παλιά χρόνια. Ακόμα και αρχαία κτήρια έχουν καταστραφεί από τη θησαυρομανία των κατοίκων.
ΓΛΥΦΟΝΕΡΙ
Στο Γλυφονέρι, στη θέση Σταυρός, λένε ότι υπάρχει θησαυρός κάτω από μια πέτρα. Για να βρεθεί όμως πρέπει να σκοτωθούν πρώτα δυο δίδυμα αδέλφια.
ΔΑΣΕΙΑ
Παρόμοια είναι η παράδοση για το θησαυρό στο νησάκι Δασειά, απέναντι από την περιοχή Αντρίνες στον Πάνορμο. Εκεί υπήρχε βαθύ πηγάδι, που το φύλαγε ένας Αράπης καθισμένος σε μαρμαρένιο σκαμνί μ' ένα τσιμπούκι στο στόμα. Στο πηγάδι ήταν κρυμμένος ένας μεγάλος θησαυρός, αλλά για να τον πάρει κανείς έπρεπε να σκοτωθεί κάποιο συγγενικό του πρόσωπο. Πριν από αρκετά χρόνια, κάποιος ονειρεύτηκε τον Αράπη να του λέει: "Αν θέλεις να γίνεις πλούσιος έλα στου Αράπη το σκαμνί στη Δασειά. Πρέπει όμως, να δώσεις ένα δικό σου πρόσωπο". Αυτός συμφώνησε με τον αδερφό του να πάνε για ξύλα στη Δασειά. Πήγαν στο νησάκι και γύρισε μόνο ο ένας αδελφός. Ο άλλος αδελφός και ο τότε αστυνόμος του νησιού βρέθηκαν πλούσιοι...
ΞΕΜΑΤΙΑΣΜΑ
Στη Σκόπελο το ξεμάτιασμα λέγεται λιόκορμο. Ρίχνουν μια εικόνα μικρή ή ένα σταυρό σ' ένα ποτήρι νερό κι αν υπάρχει μάτιασμα, βγαίνουν φυσαλίδες. Ρίχνουν επίσης τρία κομμάτια κάρβουνο κι αν πάνε στον πάτο υπάρχει πάλι μάτιασμα, ενώ αν μείνουν στην επιφάνεια δεν υπάρχει. Επίσης ρίχνουν τρεις σταγόνες λάδι, που διαλύονται στο νερό, ή καίνε ένα σπίρτο, που πηγαίνει στο πάτο, αν ο άνθρωπος είναι ματιασμένος. Υπήρχαν παλαιότερα ξεματιάστρες, στις οποίες είχαν μεγάλη εμπιστοσύνη. Φημισμένη γιάτρισσα στη Σκόπελο ήταν η μανού του Παύλου Νιρβάνα Κυρατσώ, που θεράπευε χωρίς χρήματα.

ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΚΑΙ ΓΙΟΡΤΕΣ

6 Αυγούστου στη Μονή της Μεταμόρφωσης της Σωτήρος 15 Αυγούστου γίνεται πανηγύρι στη Γλώσσα με πολλή χορό και τραγούδι 4 Δεκεμβρίου στη Μονή της Αγίας Βαρβάρας. Μην ξεχάσετε να παρευρεθείτε στις εκδηλώσεις με θέμα τη μουσική, που ξεκινούν από τα μέσα του Αυγούστου και τελειώνουν με τη γιορτή του δαμάσκηνου στα τέλη του ίδιου μήνα.

Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου