Η Νάξος είναι ένα νησί που έχει μεγάλη μουσική και χορευτική παράδοση.
Ναξιώτικη καταγωγή έχουν κάποιες μεγάλες μουσικές οικογένειες της Ελλάδας που συνεχίζουν τη νησιώτικη παράδοση των Κυκλάδων όπως οι Κονιτόπουλοι, οι Χατζόπουλοι και οι Κουκουλάρηδες.
Οικογένειες μουσικών, τραγουδιστάδων, οργανοπαικτών και στιχοπλόκων, συνεχιστές της μουσικοχορευτικής παράδοσης της Νάξου υπάρχουν σήμερα στους οικισμούς Κινίδαρο, Κωμιακή, και Κόρωνο.
Τα παραδοσιακά μουσικά όργανα της Νάξου είναι το σουβλιάρι (φλογέρα), το νουμπάκι (τύμπανο), η τζαμπούνα, το βιολί και το λαούτο. Οι τζαμπούνες πρωταγωνιστούν και σήμερα στα γλέντια της παρέας στα σπίτια και τις Απόκριες. Όσο για το βιολί και το λαούτο που έφτασαν στη Νάξο από τη Μικρά Ασία, θα έχετε την ευκαιρία να τα ακούσετε σε πανηγύρια να παίζονται από επιδέξιους λαϊκούς μουσικούς.
ΔΙΟΝΥΣΙΑ
Τα Διονύσια είναι μια σειρά εκδηλώσεων που οργανώνει κάθε χρόνο ο Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Νάξου (Π.Ο.Δ.Ν.) και τα οποία κορυφώνονται το πρώτο Σαββατοκύριακο του Σεπτεμβρίου, με τις γιορτές του κρασιού.
Ο Διόνυσος ήταν ο σημαντικότερος θεός που λατρευόταν στη Νάξο κατά την αρχαιότητα, ενώ στη Νάξο τοποθετείται η γέννηση του Διονύσου και η αρπαγή της Αριάδνης που την έκανε σύζυγό του.
ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΑΞΟΥ
Το Φεστιβάλ Νάξου, λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο στη Νάξο από το 2000. Διοργανώνεται από το Δήμο Δρυμαλίας και τον Πολιτιστικό Οργανισμό «ΑΙΩΝ», σε συνεργασία με το μουσείο Μπενάκη.
Τα τελευταία χρόνια, οι περισσότερες εκδηλώσεις του Φεστιβάλ φιλοξενούνται στον Πύργο Μπαζαίου, ένα αναστηλωμένο μνημείο του 17ου αι.
Το Φεστιβάλ Νάξου, που ξεκινά τον Ιούλιο και κορυφώνεται στα τέλη Αυγούστου, περιλαμβάνει θεματικές εκθέσεις, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις και πολιτιστικά δρώμενα.
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΕΝΕΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
Στο Ενετικό Μουσείο Νάξου, κτίσμα που ήταν ο πύργος Della Rocca-Barozzi του 13ου αι., οργανώνεται κάθε χρόνο το «DOMUS FESTIVAL
Στο χώρο του, οργανώνονται διάφορες ενδιαφέρουσες πολιτιστικές εκδηλώσεις όπως κονσέρτα κλασσικής αλλά και παραδοσιακής μουσικής της Νάξου, εικαστικές εκθέσεις, κλπ.
ΑΠΟΚΡΙΑ
Οι Απόκριες, στη Νάξο θυμίζουν αρχαία διονυσιακά δρώμενα, ένα λαϊκό πανηγύρι η κορύφωση του οποίου είναι το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς, πριν την Καθαρή Δευτέρα.
Στην κεντρική πλατεία πολλών οικισμών γλεντούν όλοι μαζί ενώ απολαμβάνουν νόστιμα εδέσματα, κρασάκι ενώ στο χορό και το τραγούδι με τη συνοδεία παραδοσιακών οργάνων συμμετέχουν όλοι, ακόμα και οι επισκέπτες.
Στ’ Απεράθου βγαίνουν οι Κουδουνάτοι που φοράνε κάπα με κουκούλα και τρέχουν στους δρόμους του χωριού, σείοντας τα κουδούνια που κρατούν και με κραυγές και αλαλαγμούς διώχνουν μακριά το κακό.
Την Καθαρή Δευτέρα, πρώτη μέρα της Σαρακοστής, στα χωριά του Λιβαδιού, συνηθίζον να ντύνονται φουστανελλάτοι ή κορδελλάτοι στολισμένοι με χρωματιστές κορδέλες και φλουριά, κι αφού σχηματίσουν μικρούς ομίλους χορεύουν και τραγουδούν στις πλατείες.
Με λαμπαδηδρομία και παραστάσεις δρόμου γιορτάζονται οι Απόκριες στη Χώρα.
Οι ομάδες των μεταμφιεσμένων, το τραγούδι και ο χορός αποτελούν επιβίωση αρχαίων Διονυσιακών εορτών και τελετουργιών. Επιπλέον, οι Απόκριες, συμπίπτουν χρονικά με την αρχαία εορτή των Ανθεστηρίων που ήταν τα εαρινά Διονύσια.
ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ
Όπως σε ολόκληρη την Ελλάδα, έτσι και στη Νάξο, την Πρωτομαγιά όλοι ξεχύνονται στις γειτονικές εξοχές, τρώνε πίνουν και τραγουδούν στην ύπαιθρο και μαζεύουν αγριολούλουδα για να φτιάξουν το μαγιάτικο στεφάνι, το «Μάη» που το κρεμάνε στις εξώπορτες των σπιτιών.
ΚΛΗΔΟΝΑΣ
Την παραμονή του Αϊ Γιαννιού, το βράδυ της 23ης Ιούνη, στα χωριά συνηθίζουν να ανάβουν τις φωτιές του Αϊ Γιάννη. Εκεί καίνε τα μαγιάτικα στεφάνια, ενώ οι νέοι και τα παιδιά πηδούν πάνω από τη φωτιά, τρεις φορές ο καθένας για να έχουν καλή υγεία και να αποτρέψουν το κακό.
Ο Κλήδονας, πανάρχαιο έθιμο που κατέληξε να είναι μέθοδος ερωτικής μαντείας, αναβιώνει σε πολλά χωριά με μεγάλη συμμετοχή των νέων και κορυφώνεται με μια γιορτή με χορούς και τραγούδια στην πλατεία του χωριού.
ΤΡΥΓΟΣ – ΡΑΚΙΤΖΙΑ (ΧΑΤΖΑΝΕΜΑΤΑ)
Η Νάξος, τα αρχαία χρόνια φημιζόταν για την παραγωγή εκλεκτού κρασιού, άλλωστε μια παραλλαγή του μύθου θέλει το Διόνυσο να γεννιέται στη Νάξο και να μεταδίδει την καλλιέργεια του αμπελιού φυτεύοντας ο ίδιος το πρώτο κλήμα.
Σήμερα, η παραγωγή κρασιού δεν είναι τόσο μεγάλη, παράγονται και οινοποιούνται κάποιες τοπικές ποικιλίες που χρησιμοποιούνται για αυτοκατανάλωση.
Ομως παλιά, ο τρύγος στο νησί ήταν μια γιορτή κι όλοι συμμετείχαν, μικροί και μεγάλοι, στο μάζεμα και το πάτημα των σταφυλιών.
Με τα υπολείμματα των πατημένων σταφυλιών, τα τσάμπουρα έφτιαχαν ρακή.
Σήμερα, στη Νάξο, υπάρχουν ελάχιστα ρακιτζιά (αποστακτήρια ρακής) και η απόσταξη γίνεται συνήθως τα τέλη Οκτώβρη.
Τα ρακιτζιά εξελίσσονται σε μια μικρή γιορτή, όπου γνωστοί, φίλοι περαστικοί και επισκέπτες, όλοι είναι ευπρόσδεκτοι να δοκιμάσουν τη νέα ρακή με συνοδεία μεζέδων.

Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου