Παραδοσιακοί οικισμοί: οι παραδοσιακοί οικισμοί του νησιού βρίσκονται στη Χώρα και στην Άνω Μερά.
Παραδοσιακή αρχιτεκτονική
Ο οικισμός της Χώρας, της πρωτεύουσας της Μυκόνου είναι επίπεδος και διαφέρει από τις αμφιθεατρικά κτισμένες σε λόφους πρωτεύουσες των υπόλοιπων Κυκλάδων. Παρότι τα τελευταία χρόνια έχει επιβαρυνθεί από την έντονη οικοδομική δραστηριότητα, συνεχίζει να διατηρεί αρκετά παραδοσιακά στοιχεία. Τα διώροφα στενομέτωπα και ευρυμέτωπα σπίτια, με τη ξεχωριστή λιθόκτιστη σκάλα που οδηγεί προς το ανώι (τον όροφο), τα ξύλινα μπαλκόνια και τα στενά πλακόστρωτα δρομάκια αποτελούν τον κύριο παραδοσιακό αρχιτεκτονικό τύπο. Τα σπίτια χωρίζονται σε δύο χώρους: εκείνο της εργασίας των γυναικών (αργαλειός) και το υπνοδωμάτιο. Οι χώροι του άνω ορόφου επικοινωνούν και με τον κάτω όροφο με ξύλινη σκάλα και καταπακτή. Η βιοτεχνική παραγωγή υφασμάτων από τις γυναίκες είχε ξεκινήσει από την περίοδο του Μεσαίωνα και ανέδειξε το νησί σε κέντρο παραγωγής ποιοτικών υφαντικών προϊόντων.Ιδιαίτερα γνωστή και πολυφωτογραφισμένη είναι η συνοικία Αλευκάντρα, στην νότια πλευρά του Κάστρου, η οποία χαρακτηρίζεται από τις θύρες των σπιτιών που οδηγούν απευθείας στη θάλασσα, χαρακτηριστικό που της έδωσε το προσωνύμιο «μικρή Βενετία».
Σε όλη την έκταση του νησιού υπήρχαν διάσπαρτοι αγροτικοί οικισμοί, μερικοί από τους οποίους το 19ο αιώνα συγκρότησαν την Άνω Μερά, όπου η κύρι α κατοικία περιβάλλεται από βοηθητικούς χώρους (αχυρώνας, αποθήκη, φούρνος, κελιά-στάβλοι, βουϊδοκέλι (στάβλος για τα βόδια), περιστεριώνας, πατητήρι, αλώνι, ακόμα και οικογενειακή εκκλησία!..Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην εκκλησία της Παναγίας Τουρλιανής, που ιδρύθηκε το 1542 και διαθέτει εντυπωσιακό κωδωνοστάσιο και μουσείο με ξυλόγλυπτο τέμπλο, επιτάφιο, εκκλησιαστικά κειμήλια, εικόνες και έργα λαϊκής γλυπτικής.
Εκδηλώσεις
Γιορτή του Τρύγου στο Αγροτομουσείο (2η ή 3η Κυριακή του Σεπτεμβρίου) Είναι από τις πιο παλιές γιορτές του νησιού και διοργανώνεται κάθε δεύτερη ή τρίτη Κυριακή του Σεπτεμβρίου στο Αγροτομουσείο. Συμμετέχει πολύς κόσμος, υπάρχουν διάφορα φαγώσιμα και κρασί και στο φούρνο του μουσείου ψήνονται παραδοσιακές «κρομμυδόπιτες» και «κουβαρωτές» (στρογγυλά χωριάτικα ψωμάκια). Κάποιοι φέρνουν σταφύλια τα οποία πατιούνται εκείνη την ώρα στο πατητήρι ενώ ο υπόλοιπος κόσμος γλεντάει, τραγουδάει και χορεύει. Ακόμη και παραμυθάδες έρχονται, που γοητεύουν το κοινό διηγούμενοι παραδοσιακά παλιά παραμύθια του νησιού.
Πανηγύρια
Αγίας Παρασκευής (26 Ιουλίου)
Δεκαπενταύγουστος στην Παναγία Τουρλιανή (15 Αυγούστου)
Εννιάμερα της Παναγίας (23 Αυγούστου)
Αγίου Νικολάου (6 Δεκεμβρίου)
Αγίων Αποστόλων - γιορτή των ψαράδων (30 Ιουνίου)
Η διατήρηση της Κυκλαδίτικης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής μορφής και στα νεόκτιστα κτήρια εξασφαλίζει μοναδική αίσθηση αρμονίας στον επισκέπτη.
Από τα πλέον ιστορικά κτίρια του νησιού, είναι το Δημαρχείο που βρίσκεται στο λιμάνι μαζί με πέντε μουσεία με μεγάλο αριθμό και ποικιλία εκθεμάτων.
Πηγή: ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
http://www2.egeonet.gr/