Νέα Μονή Χίου
( Ομηρούπολη 822 00 Χίος)
Η Νέα Μονή χτίστηκε τον 11ο αιώνα (ανάμεσα στο 1045-1056) και αφιερώθηκε στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Καλύπτει μια έκταση 17000 τετραγωνικών μέτρων περίπου και βρίσκεται στο κέντρο του νησιού.
Η Νέα Μονή περιλαμβάνει τον κύριο ναό, δύο μικρότερες εκκλησίες, την τράπεζα, όπου δειπνούσαν οι μοναχοί, τα καταλύματα (κελιά) των μοναχών και υπόγειες δεξαμενές που δημιουργήθηκαν για την αποθήκευση νερού. Στο βορειοδυτικό τμήμα της Μονής υπάρχει ένας επιβλητικός αμυντικός πύργος. Όλα τα τμήματα του Μοναστηριού περιβάλλονται από ψηλά πέτρινα τείχη.
Σύμφωνα με την μοναστική παράδοση, ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Θ΄ Μονομάχος χρηματοδότησε το Μοναστήρι για να ευχαριστήσει τρεις Χιώτες Μοναχούς που πρόβλεψαν ότι η εξορία του στη Λέσβο ήταν προσωρινή και τελικά θα καταλάβει το θρόνο.
Οι τρεις Μοναχοί ανακάλυψαν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας σε μια μυρτιά στην τωρινή τοποθεσία του Μοναστηριού. Αυτή ήταν και η θέση όπου αρχικά έχτισαν ένα μικρό εκκλησάκι με μερικά καταλύματα.
Ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Θ΄ Μονομάχος και η Ζωή η Πορφυρογέννητη με δικές τους δαπάνες έδωσαν εντολή να κτιστεί ο ναός με πρότυπο τον ναό των «Αγίων Αποστόλων των μικρών», που βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη και παραχώρησαν στο Μοναστήρι ιδιοκτησίες και προσόδους, κάτι το οποίο ήταν πολύ σπάνιο για το Βυζαντινό οικονομικό σύστημα.
Το Μοναστήρι της Νέας Μονής ήταν ένα από τα πιο πλούσια και γνωστά μοναστήρια του Αιγαίου. Η ακμή συνεχίστηκε μέχρι την εποχή που οι Τούρκοι εισέβαλαν στο νησί το 1822 και λεηλάτησαν το Μοναστήρι και από τότε άρχισε η οικονομική παρακμή του.
Το καθολικό της Μονής βρίσκεται στο κεντρικό σημείο του Μοναστηριού. Αποτελείται από τον κυρίως ναό, τον εσωνάρθηκα και τον εξωνάρθηκα. Η αρχιτεκτονική του ναού είναι απλός οκταγωνικός με τρούλο («νησιωτικός»).
Τα υπόλοιπα κτίρια που βρίσκονται μέσα από στα όρια των τειχών είναι:
Ο ναός του Αγίου Παντελεήμονα, ένας μικρός ναός στα δεξιά του δρόμου που οδηγεί στον πύργο.
Το Μουσείο, τα εκθέματα των θησαυρών του Μοναστηριού άνοιξαν για το κοινό το 1992.
Ο ναός του Ιερού Σταυρού, ένας μικρός ναός χτισμένος δίπλα στην πύλη εισόδου, όπου υπάρχουν οι εναπομείναντες σκελετοί των μαρτύρων και των μαχόμενων της σφαγής της Χίου.
Τα Ψηφιδωτά
Τα ψηφιδωτά της Νέας Μονής χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα και αποτελούν κειμήλια του Μοναστηριού. Σήμερα είναι μια από τις τρεις μοναδικές συλλογές της Βυζαντινής περιόδου στην Ελλάδα, που έχουν διασωθεί και παραμένουν σε σχετικά καλή κατάσταση.
Χαρακτηριστικά της τεχνικής που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή των ψηφιδωτών είναι η δραματική έκφραση και η μοναστική απλότητα. Ένα μεγάλο τμήμα της επιφάνειας είναι από χρυσό και όπως αντανακλά το φως πάνω του, τονίζει την υπερβατικότητα των μορφών και των σχημάτων δίνοντας την εντύπωση ότι μετακινούνται σ' έναν ανώτερο και πνευματικό κόσμο. Η εξαιρετική ποιότητά τους, μαζί με το γεγονός ότι αποτελούν έργο καλλιτεχνών που διασυνδέονταν με τα μεγαλύτερα εργαστήρια της Κωνσταντινουπόλεως, τα κατατάσσει ανάμεσα στα πιο σημαντικά δημιουργήματα της Βυζαντινής τέχνης.
Το Μοναστήρι έχει χαρακτηριστεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου