Η απαρχή της κατοίκησης της πόλης του Ηρακλείου βρίσκεται στους Μινωικούς χρόνους. Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στη θέση της σημερινής πόλης, υπήρχε μικρό λιμάνι, επίνειο της Κνωσού μέχρι και την Ρωμαϊκή περίοδο της Κρήτης περί το 330 μ.Χ. Από το 330 έως και το 824 μ.Χ. διαρκεί η πρώτη περίοδος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, και η πόλη συνεχίζει να αποτελεί ένα σημαντικό λιμάνι, που δέχεται αλλεπάλληλες επιθέσεις και καταστροφές από τους πειρατές που λυμαίνονται τις ακτές της ανατολικής Μεσογείου και των νήσων του Αιγαίου. Το 824 η πόλη πέφτει στα χέρια των Αράβων, οι οποίοι την οχυρώνουν με νέα τείχη και ανοίγουν μια μεγάλη τάφρο για μεγαλύτερη ασφάλεια. Η πόλη εξ' αιτίας της τάφρου που υπάρχει γύρω από τα τείχη ονομάζεται Rabdh el Khandaq (Χάνδακας) δηλαδή φρούριο της Τάφρου. Την περίοδο της Αραβοκρατίας από το 824-961 μ.Χ. η πόλη μετατράπηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα πειρατικά κέντρα της Μεσογείου.
Το 961 μ.Χ. με την εκστρατεία του μετέπειτα αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά, απελευθερώνεται η Κρήτη και μετά από την πολιορκία η πόλη περνάει στα χέρια των Βυζαντινών. Κατά την πολιορκία η πόλη υφίσταται πολλές καταστροφές και τα παλαιά τείχη κατεδαφίστηκαν σχεδόν ολοκληρωτικά.
Βυζαντινοί έποικοι εγκαθίστανται στην πόλη, τα τείχη ανακατασκευάζονται για την ασφάλεια των νέων εποίκων και παράλληλα αρχίζει ένα μεγάλο πρόγραμμα ανοικοδόμησης της πόλης με δημόσια κτήρια και αναδιοργάνωση του λιμανιού. Αυτή την περίοδο παίρνει η πόλη το όνομα Μεγάλο Κάστρο.
Το 1204 η πόλη καταλαμβάνεται προσωρινά από το Γενουάτη πειρατή Eric Pescatore και το 1210, περνάει στα χέρια των Βενετών μαζί με ολόκληρη την Κρήτη. Στην πόλη εγκαθίσταται ο Δούκας και γίνεται η πρωτεύουσα του Βασιλείου της Κρήτης. Με την κατάληψη της Κρήτης από τους Βενετούς η πόλη μετονομάζεται σε Candia και γίνεται το σημαντικότερο πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, εμπορικό και πνευματικό κέντρο του νησιού.
Η πόλη αποκτά αξιόλογα δημόσια κτήρια και υποδομές, λαμπρύνεται με εκκλησίες, κρήνες και μνημεία και ταυτόχρονα απολαμβάνει μια πνευματική ζωή με υψηλού επιπέδου δημιουργίες στους τομείς της ζωγραφικής, της ποίησης, του θεάτρου και της αρχιτεκτονικής.
Την εμφάνιση του Τούρκικου κινδύνου συνοδεύει η απόφαση της Βενετίας να οχυρώσει την πόλη και ένα από τα μεγαλύτερα οχυρωματικά έργα της Ανατολικής Μεσογείου υλοποιήθηκε από το 1462 έως και τα μέσα του 16ου αιώνα. Κατασκευάστηκε ένα τείχος συνολικού μήκους τριών (3) χιλιομέτρων με τέσσερις πύλες και επτά προμαχώνες το οποίο σώζεται στο σύνολό του μέχρι και σήμερα.
Το 1648 αρχίζει η πολιορκία της πόλης μετά την κατάληψη ολόκληρου του νησιού από τους Τούρκους. Είκοσι ένα (21) χρόνια κράτησε η πολιορκία η οποία όχι μόνο θεωρείται από τις πλέον μακροχρόνιες στην παγκόσμια ιστορία, αλλά επηρέασε αποφασιστικά τις βλέψεις των Οθωμανών για την κατάκτηση της Ευρώπης. Με την κατάληψη της πόλης από τους Τούρκους μετονομάζεται σε Kandiye και ανακόπτεται η κοινωνική και πνευματική της ανάπτυξη. Ξεκινά η Τουρκική κυριαρχία η οποία θα κρατήσει 250 χρόνια περίπου και στην διάρκειά της η πόλη θα γνωρίσει καταστροφές και σφαγές, με αποκορύφωμα τη σφαγή του 1897 οπότε σφαγιάστηκαν 500 Χριστιανοί ανάμεσα στους οποίου και 17 Άγγλοι στρατιώτες. Το γεγονός αυτό στάθηκε καθοριστικό, γιατί την επόμενη χρονιά με την βοήθεια του αγγλικού στρατού η Κρήτη απελευθερώνεται από τους Τούρκους και γίνεται αυτόνομη πολιτεία έως και το 1913 οπότε ενώνεται με την Ελλάδα.
Από τότε το Ηράκλειο αποκτά πρωταγωνιστικό ρόλο για την Κρήτη. Μετατρέπεται σε μια σύγχρονη βιομηχανική και κυρίως εμπορική πόλη που δυστυχώς υπέστη μεγάλες καταστροφές από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης το 1941.
Μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς η πόλη δέχεται ένα μεγάλο κύμα εσωτερικών μεταναστών οι οποίοι έρχονται να καλύψουν τις ανάγκες μια συνεχώς αναπτυσσόμενης οικονομίας.
Η έντονη αυτή ανάπτυξη σε συνδυασμό με την έλλειψη στρατηγικών σχεδιασμών έχει σαν αποτέλεσμα της δημιουργία μιας σχετικά άναρ4χης αρχιτεκτονικά πόλης, στην οποία όμως είναι διάχυτες οι μνήμες του παρελθόντος συντροφιά με ένα σύγχρονο τρόπο ζωής όπου συνυπάρχει η κοσμοπολίτικη αίσθηση με την κρυφή γοητεία των παραδοσιακών εκφράσεων της ζωής.
Πηγή: ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
www.mgovservices.com/itrace