Το επίσημο όνομα του, Μεγίστη, το πήρε, σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, λόγω του ότι είναι το μεγαλύτερο από ένα σύμπλεγμα δεκατεσσάρων μικρών νησιών με πιο γνωστή τη Ρω. Το όνομα Καστελόριζο είναι δυτικής προέλευσης και σημαίνει κόκκινο φρούριο.

Από τα αρχαιολογικά ευρήματα συμπεραίνουμε ότι το νησί κατοικείται από τους Νεολιθικούς χρόνους ενώ κατά τη διάρκεια της Μυκηναϊκής και Μινωικής εποχής αποτελούσε εμπορικό σταθμό της Κρήτης «εμπορείον», λόγω της στρατηγικής του θέσης και είχε επίσης εμπορικές επαφές με την Κύπρο.

Αποικίστηκε από τα φύλα των Δωριέων, οι οποίοι έκτισαν και την ακρόπολη στο Παλαιόκαστρο, στη δυτική πλευρά του λιμανιού, τμήματα της οποίας σώζονται ως τις μέρες μας. Αυτοί έδωσαν στο νησί και το πομπώδες όνομα Μεγίστη

Ένας μεταγενέστερος μύθος αποδίδει το όνομα του νησιού στον πρώτο οικιστή που λεγόταν Μεγιστέας, αλλά το πιθανότερο είναι το όνομα να οφείλεται στο ότι ξεχωρίζει σε μέγεθος από τις γύρω βραχονησίδες.

Καταλήφθηκε κατόπιν από τους Πέρσες και από τον 4ο π. Χ. μέχρι και τους Ρωμαϊκούς χρόνους απετέλεσε τμήμα του ροδιακού κράτους. Για τους Ρόδιους η Μεγίστη έπαιξε το ρόλο σπουδαίου διαμετακομιστικού κέντρου, ενώ μεταξύ του 333-304 απόλαυσε ένα διάστημα αυτονομίας, οπότε και έκοψε δικό της νόμισμα. Την εποχή της Ροδιακής κυριαρχίας οικοδομήθηκε και το φρούριο του νησιού από τον έπαρχο Ρόδου Σωσικλή Νικαγόρα.

Για τους Βυζαντινούς χρόνους οι πληροφορίες είναι πενιχρές. Φαίνεται ότι ανήκε στην επαρχία των νησιών provincia insularum. Στα Μεσοβυζαντινά χρόνια ο οικισμός πιθανολογείται ότι ήταν στο Παλαιόκαστρο, μακριά από τη θάλασσα λόγω των πειρατικών επιδρομών.

Ναυτική ακμή παρουσιάζει το νησί κατά τα μεσαιωνικά χρόνια. Το 1306 το νησί περνάει στη κατοχή του τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ. Τότε κτίστηκε και το κάστρο, το Castel Rosso, από το οποίο το νησί πήρε το όνομα Καστελόριζο.

Το 1440 κατέκτησαν το νησί οι Μαμελούκοι της Αιγύπτου, ερημώνοντας τον οικισμό και αιχμαλωτίζοντας τους κατοίκους του, αλλά οι Ιππότες σύντομα το ανακατέλαβαν και ανοικοδόμησαν το κάστρο. Στους επόμενους αιώνες το νησί, λόγω της σημαντικής γεωγραφικής θέσης του, έγινε θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων, κι άλλαξε συχνά κυριάρχους.

Το 1522 περιέρχεται στους Τούρκους, όμως του παραχωρούνται προνόμια κι έτσι παρουσιάζει πνευματική και οικονομική ακμή, ενώ η διοίκηση ασκούνταν από την τοπική δημογεροντία.

Στη διάρκεια της επανάστασης του 1821 τα γυναικόπαιδα φυγαδεύτηκαν στην Κάσο, την Κάρπαθο και την Αμοργό, για να αποφύγουν αντίποινα των Τούρκων.

Το 1913 καταλύεται από τους κατοίκους η οθωμανική εξουσία. Το 1915 καταλαμβάνεται από τους Γάλλους και στη συνέχεια αυτοί το παραχωρούν έναντι αμοιβής στους Ιταλούς οι οποίοι το ονομάζουν Castelrosso.

Κατά τη διάρκεια τoυ Β΄ παγκοσμίου πολέμου ήταν σημαντική στρατιωτική βάση, ενώ το 1943 το νησί βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς και υπέστη μεγάλες καταστροφές. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα μεγάλο μέρος των κατοίκων του να εγκαταλείψει το Καστελλόριζο και να μεταναστεύσει σε άλλους τόπους, ιδίως στην Αυστραλία. Αξιοσημείωτο είναι ότι ενώ σήμερα οι κάτοικοι του Καστελόριζου είναι μερικές εκατοντάδες, η ανθηρή ελληνική κοινότητα στο Πέρθ της Αυστραλίας αριθμεί περίπου 10.000 Καστελοριζιούς.

Το 1948 ενσωματώνεται στο Ελληνικό κράτος.

Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου