Το μεσαιωνικό Κάστρο της Θάσου βρίσκεται βορειοανατολικά του Λιμένα που είναι η πρωτεύουσα του νησιού. Το ομώνυμο χωριό έχει κτιστεί σε υψόμετρο 450 μέτρα και όπως πολλά άλλα ορεινά χωριά, δεν φαίνεται από την ακτή. Αυτό βοήθησε στην προστασία του χωριού και των κατοίκων του από τις λεηλασίες των πειρατών μέσα στο χρόνο.
Ακριβώς λόγω της φυσικής προστασίας που παρέχει η περιοχή, που είναι αθέατη από τη θάλασσα, ορεινή και δυσπρόσιτη, την ύπαρξη νερού σε κοντινή απόσταση για την υδροδότηση του οικισμού, τον σωστό προσανατολισμό κατά προτίμηση το νότο, αλλά και την προστασία από τους ανέμους. επελέγη για να κτιστεί ο μεσαιωνικός οικισμός και το κάστρο του οποίου τα ερείπια διακρίνονται και σήμερα. Άλλωστε, ο οικισμός οφείλει το όνομά του στο μεσαιωνικό κάστρο που κάποτε υπήρχε εδώ.
Οι γνώσεις που διαθέτουμε για την μεσαιωνική ιστορία του νησιού της Θάσου και επομένως και του Κάστρου είναι ελάχιστες και αποσπασματικές. Το τοπωνύμιο Κάστρο αναφέρεται για πρώτη φορά σε έγγραφα του τέλους του 13ου αιώνα απ' όπου γνωρίζουμε ότι η μονή Μεγίστης Λαύρας κατείχε μετόχι του Αγίου Αθανασίου. Στον επόμενο αιώνα τοποθετείται η οργανωμένη οίκηση του χώρου.
Ο Jacob Gatelluzzi, ένας Γενοβέζος στον οποίο ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Εμμανουήλ Παλαιολόγος παραχώρησε τη Θάσο και το νησί της Λέσβου το 1414, έχτισε το κάστρο στη βουνοκορφή στην οποία βρίσκεται σήμερα το χωριό Κάστρο. Η οικογένεια Gattelussi εξουσίαζε τη Θάσο για 40 χρόνια.
Τρεις μεσαιωνικές πλάκες με επιγραφές που έχουν εντοιχιστεί στο νότιο τοίχο της μεταβυζαντινής εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου, μας πληροφορούν ότι, η πρώτη οχύρωση του οικισμού με περίβολο έγινε το 1403 και περιέκλειε το κάστρο, το υδραγωγείο και τον πύργο. Η οικογένεια Gattilussi ενίσχυσε την οχύρωση μεταξύ 1414-1416, ενώ το νησί της Θάσου βρισκόταν υπό την κατοχή της στη διάρκεια της περιόδου 1414-1455. Το χωριό Κάστρο εγκαταλείφθηκε κατά τον 18ο αι. και οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν στα παραλιακά χωριά. Η σημερινή μορφή του οικισμού ανάγεται στα τέλη 18ου/αρχές 19ου αιώνα.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου
