Θήβα / Θήβαι
Κατοικείται συνεχώς από την πρώιμη εποχή του Χαλκού (3 η χιλιετία π.Χ.). Ένα από τα ισχυρότερα μυκηναϊκά βασίλεια. Στην τειχισμένη ακρόπολη της Καδμείας έχουν αποκαλυφθεί τμήματα από τις δύο φάσεις του μυκηναϊκού ανακτόρου που διέθετε τοι-χογραφημένα διαμερίσματα, αποθήκες και εργαστήρια. Καταστράφηκε τον 14 ο αι. π.Χ. και πάλι γύρω στα μεσάτου 13 ου αι. π.Χ. οπότε και εγκαταλείφθηκε. Η πόλη συνέχισε να κατοικείται κατά τον 12 ο - 11 ο αι. π.Χ. Πρόσφατα αποκαλύφθηκε μεγάλο σύνολο πινακίδων Γραμμικής Β' γραφής που προσθέτει νέα στοιχεία για την κοινωνική και θρησκευτική ζωή της πόλης. Εκτεταμένα μυκηναϊκά νεκροταφεία στους γύρω λόφους έδωσαν μεγάλο αριθμό αγγείων και κοσμημάτων. Γύρω στο 520 π.Χ. η Θήβα πρωτοστάτησε μαζί με τον Ορχομενό στην ίδρυση του «Κοινού των Βοιωτών». Η ολιγαρχική Θήβα «μήδισε» στη διάρκεια των Περσικών πολέμων και συμπαρατάχθηκε με τους Πέρσες, λόγω της αντιζηλίας της με την Αθήνα. Αυτή η έχθρα έφερε συχνά αντιμέτωπες τις δύο πόλεις. Στα χρόνια των Θηβαίων στρατηγών Πελοπίδα και Επαμεινώνδα (371 - 362 π.Χ.) αναδείχθηκε σε ηγεμόνα πόλη της Ελλάδας. Μετά τη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) καταστράφηκε από τους Μακεδόνες το 335 π.Χ. και ξανακτίστηκε από τον Μακεδόνα βασιλιά Κάσσανδρο το 316 π.Χ. Από τις επτά μυθικές πύλες της πόλης, τις οποίες υπερασπίστηκαν ισάριθμοι ήρωες στην εκστρατεία των «Επτά επί Θήβας», έχουν ως σήμερα ανασκαφεί μόνον δύο κυκλικοί πύργοι εκατέρωθεν των Ηλεκτρών Πυλών (τέλη 4 ου αι. π.Χ.). Ξεχωριστής σημασίας για τους Θηβαίους ήταν η λατρεία του Απόλλωνος Ισμηνίου ήδη από τους γεωμετρικούς χρόνους (9 ος - 8 ος αι. π.Χ.). Ο υστεροκλασικός ναός του θεού (γύρω στο 371 π.Χ.) ανασκάφηκε σε λόφο μεταξύ του νεκροταφείου και των Ηλεκτρών Πυλών. Λείψανα ενός άλλου μικρού κλασικού ναού ίσως ταυτίζονται με το ιερό της Δήμητρος Θεσμοφόρου. Επίσης, βρέθηκαν ελάχιστα ίχνη από το ρωμαϊκό θέατρο του Σύλλα (1 ος αι. π.Χ.) και ερευνήθηκαν τάφοι διαφόρων περιόδων (από τους γεωμετρικούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους). Στο τοπικό Μουσείο εκτίθενται σημαντικές ενότητες αντικειμένων όχι μόνο από τη Θήβα, αλλά από διάφορες περιοχές της Βοιωτίας (όπως Τανάγρα, Ριτσώνα, Αυλίδα, Αλές, Ακραιφία, ιερό Απόλλωνος Πτώου κ.ά.).
Καβείριον: 8 χλμ. δυτικά της Θήβας βρίσκεται το φημισμένο στην αρχαιότητα ιερό των Καβείρων, όπου λατρεύονταν ο Κάβειρος και ο Παις, δύο γονιμικές θεότητες. Η λατρεία τους μαρτυρείται εδώ από τους αρχαϊκούς (7 ος - 6 ος αι. π.Χ.) έως τους ρωμαϊκούς χρόνους (4 ος αι. μ.Χ.). Οι ανασκαφές αποκάλυψαν το ναό μέσα σε περίβολο με δύο βωμούς (παλαιότερη φάση από τον 6 ο αι. π.Χ., σωζόμενα λείψανα από τα τέλη του 4 ου αι. π.Χ. με προσθήκες του 2 ου και 1 ου αι. π.Χ.), το ελληνιστικό θέατρο (3 ος - 1 ος αι. π.Χ.) για την τέλεση ιερών δρώμενων της μύησης, μία στοά (μήκος 40 μ., γύρω στα μέσα 1 ου αι. π.Χ.) και διάφορα κυκλικά και ελλειψοειδή κτίσματα με βόθρους για θυσίες και έδρανα για τη συγκέντρωση των πιστών. Ολόκληρο το ιερό περικλειόταν από ισχυρό περίβολο. Βρέθηκε πλήθος αναθημάτων (στο Μουσείο της Θήβας), ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν οι κάνθαροι και οι λεγόμενοι «καβειραϊκοί σκύφοι» με χονδροειδείς γελοιογοραφικές σκηνές. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο ψηφιδωτό δάπεδο, πιθανότατα από παλαιοχριστιανική βασιλική που οικοδομήθηκε στη θέση γυμνασίου, με τις αλληγορίες των μηνών και σκηνές κυνηγιού. Επιγραφή αναφέρει τους ψηφοθέτες Δημήτριο και Επιφανή, τον κληρικό Παύλο και τον κτήτορα ιερέα Κωνσταντίνο (α' μισό 6 ου αι.). Παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά δάπεδα έχουν βρεθεί σε διάφορα σημεία της πόλης. Ο μαρμάρινος ταφικός λέων της Χαιρώνειας στήθηκε πάνω σε ψηλό βάθρο από τους Θηβαίους για να τιμήσουν του άνδρες του Ιερού Λόχου που σκοτώθηκαν όλοι πολεμώντας εναντίον του Φιλίππου Β' στη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.).
Πηγή: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ
media.yen.gr/atlas