Στα τέλη του 6ου με αρχές 5ου αι. π. Χ. ο τύραννος Σκύθης με το γιο του Κάδμο κυριάρχησαν στο νησί. Αργότερα ωστόσο το νησί εντάχτηκε στη Δηλιακή Συμμαχία. Μετά το συνοικισμό της Kω το 366 π.X. (τη συνένωση των μικρών οικισμών του νησιού) και την αναγνώριση της πόλης της Kω (Kως Μεροπίς) ως διοικητικού κέντρου, οικοδομήθηκαν στην πόλη (στην περιοχή της αγοράς και του λιμένα) σπουδαία ιερά και μεγάλα δημόσια κτήρια, απαραίτητα για τη διοίκηση του νησιού. Στην ελληνιστική περίοδο ανήκε η Κως στους Πτολεμαίους, ωστόσο στα τέλη της περιόδου αυτής συμμαχεί με τη Ρώμη και πολεμά στο πλάι της.
Η πόλη ήταν τειχισμένη, ενώ με ξεχωριστό τείχος προστατευόταν το λιμάνι. Τα ιερά της Αφροδίτης Ποντίας και Πανδήμου, του Ηρακλή και ο μικρός ναός του λιμένος βρίσκονταν έξω από τον οχυρωματικό περίβολο της πόλης. Η Kως οικοδομήθηκε σύμφωνα με το ιπποδάμειο ρυμοτομικό σύστημα.
Οι συχνοί σεισμοί που έπληξαν το νησί έδιναν αφορμή για συνεχείς ανοικοδομήσεις της πόλης. Τα διαφορετικά υλικά που χρησιμοποιούνταν βοηθούν στη διάκριση των οικοδομικών φάσεων. Ο σεισμός του 6ου ή 5ου αι. π. X. δεν άφησε ίχνη στην οικοδομική ιστορία της πόλης. Το 366 π. X. και όλο τον 3ο αι., τα κτήρια κατασκευάζονται με αμυγδαλόπετρα (είδος ασβεστόλιθου) και πρασινωπό πωρόλιθο για τη θεμελίωση. Σπανιότερο είναι το μάρμαρο. Την επόμενη περίοδο γίνεται ευρεία χρήση του μαρμάρου. Αυτή την εποχή (2ος αι. π.X.) κατασκευάζονται τα μνημειώδη κτηριακά συγκροτήματα που έδωσαν μεγαλοπρεπή όψη στην πόλη. Η ανοικοδόμηση που ακολούθησε το σεισμό του 142 μ.X. (επί αυτοκράτορα Αντωνίνου του Eυσεβούς) άλλαξε την όψη της πόλης. Λαμπρά κτήρια ανεγείρονται αυτή την περίοδο, οι πολυτελείς θέρμες, το θέατρο, το στάδιο και γίνεται ανακατασκευή της αγοράς και των οικοδομικών τετραγώνων.
Ο σεισμός του 469 μ.Χ. (επί αυτοκράτορα Λέοντος I) σημαίνει το τέλος της αρχαίας πόλης και την αρχή της παλαιοχριστιανικής περιόδου. Οι ειδωλολατρικοί ναοί μετατρέπονται σε χριστιανικές εκκλησίες ενώ ταυτόχρονα ανεγείρονται πολυάριθμες βασιλικές. Νέος σεισμός το 554 μ.Χ (επί αυτοκράτορα Ιουστινιανού) θα θέσει τέρμα στη ζωή της πόλης.
O αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Αγοράς και του Αρχαίου λιμένος της Κω ανασκάφτηκε από την Iταλική Aρχαιολογική Σχολή μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1933, τότε εντοπίστηκαν τα αρχιτεκτονικά λείψανα της αρχαίας πόλης εντός της μεσαιωνικής οχύρωσης. Πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες που έφεραν στο φως το μυκηναϊκό οικισμό στο λόφο των Σεραγιών, απέδειξαν τη διαρκή κατοίκηση της πόλης κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο, προσδιορίζοντας παράλληλα και την έκταση της αρχαίας αγοράς
Ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας αγοράς και του λιμένος της Κω περιλαμβάνει δύο πολύ σημαντικές περιοχές της αρχαίας πόλης, το διοικητικό και εμπορικό κέντρο της καθώς και τις λιμενικές εγκαταστάσεις της. Κάτω από τα ερείπια του σεισμού του 1933 οι ανασκαφές αποκάλυψαν το σχέδιο της αρχαίας πόλης, τα δημόσια κτήρια, τα ιερά και τις οικίες. Σήμερα μπορεί ο επισκέπτης να δει την αγορά, τμήμα της οχύρωσης της πόλης, τα ιερά της Αφροδίτης και του Ηρακλή, οικοδομικές νησίδες με τα λείψανα ιδιωτικών κατοικιών, αλλά και τμήμα του αρχαίου λιμένα της πόλης.
Από την οχύρωση της πόλης αποκαλύφτηκε σε μεγάλο μήκος η βόρεια πλευρά της, πλάτους 4,80 μ., που σχημάτιζε μια τεθλασμένη γραμμή σε μικρή απόσταση από την ακτή του λιμανιού. Το τείχος είναι κατασκευασμένο από μεγάλες ορθογώνιες πέτρινες πλίνθους, διακρίνονται δε διάφορες κατασκευαστικές φάσεις. Στο νοτιοανατολικό άκρο του αποκαλύφτηκε πύλη η οποία προστατευόταν από πύργο. Η κατασκευή του τείχους ανάγεται στον 4ο αι. π. X. Καταστράφηκε από το σεισμό του 142 π. X. και δεν επισκευάστηκε ξανά.
Η περιοχή του λιμανιού βρισκόταν έξω από τον οχυρωματικό περίβολο και προστατευόταν με χωριστό τείχος που ξεκινούσε από το τείχος της πόλης και με κατεύθυνση προς τα νότια περιέβαλε τους ναούς και τα καταστήματα της συνοικίας του λιμανιού. Η κατασκευή του τείχους του λιμένος είναι λίγο μεταγενέστερη του τείχους της πόλης.
Στη συνοικία του λιμένος αποκαλύφτηκε το «Ιερό του Λιμένος» το οποίο αποτελούνταν από δίδυμους δωρικούς ναΐσκους του 3ου-2ου αι. π. X., της Αφροδίτης Πανδήμου και Ποντίας. Το ιερό είχε ανοικοδομηθεί σε τεχνητό ανάχωμα και περιβαλλόταν εξωτερικά από στοές στις τέσσερις πλευρές. Οι ναοί ήταν πρόστυλοι, τετράστυλοι, με δύο προπύλαια ιωνικού ρυθμού στη βόρεια όψη. Το «Ιερό του Λιμένος» καταστράφηκε από το σεισμό του 469 μ. X. ενώ τα αρχιτεκτονικά του μέλη χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό για την κατασκευή του κτηρίου των θερμών και παλαιοχριστιανικής βασιλικής, στη θέση του αρχαίου ιερού.
Ακόμη ήρθε στο φως το τέμενος του Ηρακλέους, κατασκευασμένο επίσης σε τεχνητό ανάχωμα σε μορφή απλού οίκου. Κατά τον 2ο - 3ο αι. μ. X. κατασκευάστηκε ανατολικά περιστύλιο και δωμάτια με ψηφιδωτά δάπεδα, που σχετίζονται με τη λατρεία του Ηρακλή. H αποκάλυψη τμήματος επιγραφής που αναφερόταν σε ιερό του Ηρακλή, καθώς και τμήματος αγάλματος με απεικόνιση λεοντής οδήγησαν στην ταύτιση του κτηρίου αυτού ως ναού του ήρωα.
Τέλος, αποκαλύφτηκε και η «Στοά του λιμένος», η οποία κατασκευάστηκε στα τέλη του 4ου με αρχές 3ου αι. π. X. Πίσω από τη στοά υπήρχαν ορθογώνια καταστήματα. Η στοά επισκευάστηκε στους ρωμαϊκούς χρόνους. Στο στρώμα καταστροφής που προκλήθηκε από το σεισμό του 469 μ. X., παρατηρήθηκαν ίχνη καύσης. Στο στρώμα αυτό βρέθηκε τραπεζοφόρος κιονίσκος με παράσταση Μαρσύα (Μουσείο Kω), χάλκινα αγαλμάτια και άλλα αντικείμενα. Στην ίδια θέση κατασκευάστηκε στα τέλη του 5ου με αρχές 6ου αι. μ. X. τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα και αίθριο στα δυτικά και βαπτιστήριο στα νότια.
Μέσα στην τειχισμένη πόλη αποκαλύφτηκε η αγορά της, που η ανέγερσή της ανάγεται στα τέλη του 4ου αι. π. X. Πρόκειται για ένα κτήριο, αποτελούμενο από στοές στη βόρεια, δυτική και ανατολική του πλευρά, και στο κέντρο του έχει μια εσωτερική αυλή (αίθριο). Ανατολικά της αγοράς αποκαλύφτηκε μέρος του ιπποδάμειου ρυμοτομικού συστήματος με αρχαίους δρόμους πλάτους από 4 - 6 μ., που ορίζουν τις οικοδομικές νησίδες (τέσσερις) με ιδιωτικές οικίες και καταστήματα. Τα ερείπια που είναι ορατά σήμερα ανήκουν στην τελευταία περίοδο της πόλης (ρωμαϊκή) και αποτελούν τμήματα σπιτιών με στοιχεία από πολλές οικοδομικές φάσεις.
Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
odysseus.culture.gr
