Η Μονή Φιλοσόφου βρίσκεται στην χαράδρα του ποταμού Λούσιου, νότια της Δημητσάνας. Είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Είναι χτισμένη στη δυτική πλευρά του φαραγγιού του ποταμού Λούσιου, νοτιοδυτικά της Δημητσάνας και σε απόσταση μιάμισης ώρας με τα πόδια από αυτή ενώ απέχει 86 χλμ. από την Τρίπολη. Αποτελείται από δύο μοναστηριακά συγκροτήματα, από την παλαιά και από την νέα Μονή, οι οποίες βρίσκονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους.
Η νέα Μονή Φιλοσόφου ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα (1691) σε απόσταση τετρακοσίων περίπου μέτρων από την παλαιά Μονή και σε ομαλότερη θέση. Εκτός από τον Καθολικό, κτίσθηκαν και αρκετά κελλιά. Το καθολικό της νέας Μονής κτίστηκε το 1661, με πρωτοβουλία των πατέρων της παλαιάς Μονής, από ηπειρώτες μαστόρους.
Ο ναός του Καθολικού είναι μικρό και τετράγωνο κομψό οικοδόμημα με οκτάπλευρο τρούλο και τέσσερα μονόλοβα παράθυρα. Εσωτερικά ο τρούλος στηρίζεται σε τέσσερις καμάρες που ακουμπούν σε κολόνες. Το εσωτερικό της εκκλησίας είναι κοσμημένο με τοιχογραφίες, οι οποίες αποτελούν ένα σημαντικό ζωγραφικό σύνολο. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο με εξαιρετική διακόσμηση και φέρει εικόνες κρητικής τεχνοτροπίας που αποδίδονται στο ζωγράφο Βίκτωρα (1663). Ο ναός αγιογραφήθηκε το 1693 με δαπάνη του "Μαυραηδή-πασά Φαρμάκη " από τη Στεμνίτσα, ο οποίος είχε εξισλαμιστεί, αλλά επανήλθε στο Χριστιανισμό επί Ενετοκρατίας. Απεικόνιση του χορηγού υπάρχει στη δυτική πλευρά του ναού (υπό τη μορφή τυπικού Ανατολίτη με βλοσυρό ύφος, πολυτελές ένδυμα και κομπολόι) δίπλα στην αγία Ελένη. Μεταξύ των αγιογραφιών ξεχωρίζουν οι εξαιρετικής τέχνης βυζαντινές μορφές των αγίων Πέτρου και Παύλου, όπως και μορφές διαφόρων αγίων. Την εξωτερική τοιχοποιία του ναού κοσμούν οδοντωτές ταινίες, καθώς και εντοιχισμένα ανάγλυφα και πήλινα πιάτα από τη Μ. Ασία. Πάνω από την είσοδο υπάρχει ωραίο καμπαναριό από πωρόλιθο. Στο προαύλιο βρίσκονται σε διαφορετικά επίπεδα το κτίριο των κελλιών, το οστεοφυλάκιο και μια βρύση.
Από τα μέσα του 17ου λειτουργούσε στη Νέα Μονή η "Σχολή της Δημητσάνας", σχολή Γορτυνίων κληρικών, από τις πλέον σημαντικές ιερατικές σχολές στην Τουρκοκρατία. Ανέδειξε πλήθος δασκάλων, ιερέων, ιεροκηρύκων, μοναχών, ανωτέρων κληρικών, καθώς και ηγετικές μορφές της Εκκλησίας. Απόφοιτοί της υπήρξαν τέσσερις πατριάρχες Ιεροσολύμων, δύο Οικουμενικοί Πατριάρχες, πολλοί ανώτατοι εκκλησιαστικοί άνδρες (Γρηγόριος ο Ε΄, Παλαιών Πατρών Γερμανός), συνολικά 80 μητροπολίτες και επτά πατριάρχες. Η Μονή υπήρξε κέντρο πνευματικής αντίστασης στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Το 1764 η σχολή διαλύθηκε και μεταφέρθηκε στη Δημητσάνα που πήρε τη σκυτάλη της πνευματικής της δραστηριότητας. Η Μονή συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 1834, οπότε και διαλύθηκε με απόφαση της Βαυαρικής Αντιβασιλείας.
Από τη Νέα Μονή σήμερα σώζεται ο ωραίος ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο οποίος διασώζει πολλές αγιογραφίες του 17ου αιώνα, εξαιρετικής τέχνης, καθώς και ο ξενώνας, στον οποίο είχαν γίνει κατά καιρούς πολλές επισκευές. Ας σημειωθεί, ότι από το έτος 1992 η μονή άρχισε να ανακαινίζεται ριζικά, με την επίβλεψη του Υπουργείου Πολιτισμού. Σήμερα η νέα Μονή, σε μεγάλο βαθμό ανακαινισμένη, λειτουργεί μαζί με την παλαιά μονή σαν μετόχι της Μονής Τιμίου Προδρόμου.
Η νέα Μονή συνδέεται με την Παλαιά με συντηρημένο μονοπάτι, το οποίο στη συνέχεια κατευθύνεται προς τη Μονή Τιμίου Προδρόμου. Οδική πρόσβαση στη Νέα Μονή υπάρχει από το χωριό Μάρκος κοντά στη Ζάτουνα, από τη Δημητσάνα μέσω Παλαιοχωρίου και από το Ελληνικό.
Πηγή: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ
arcadia.ceid.upatras.gr