Είναι από τις σημαντικότερες και πιο μεγαλοπρεπείς μονές της Ελλάδας και πήρε το όνομά της από τον παρακείμενο κόλπο Πάνορμο. Η ύπαρξη ιστορικής μονής το 15 ο αι. επιβεβαιώνεται από ένα χειρόγραφο του 1460, που σωζόταν έως το 1862. Ο σημερινός ναός, μονόχωρος, σε ρυθμό μονόκλιτης βασιλικής με δυο εσωτερικά νευρωτά σταυροθόλια, είναι κτίσμα του 1783, από το Ροδίτη αρχιτέκτονα Αναστάση Καρναβά. Η αγιογράφηση του Καθολικού πραγματοποιήθηκε από το φημισμένο Συμαίο αγιογράφο Ιερομόναχο Νεόφυτο και τον επίσης Συμαίο Κυριάκο Καρακωστή ενώ το ξυλόγλυπτο τέμπλο της, φτιαγμένο από Κώο τεχνίτη αποτελεί δείγμα εξαιρετικής επιδεξιότητας.
Θαυμασμό και δέος προκαλεί και η θαυματουργή εικόνα του Ταξιάρχη Μιχαήλ, η οποία είναι ολόσωμη και το 1724, με έξοδα των καπεταναίων, του κλήρου και της κοινότητας της Σύμης, επενδύθηκε ολόκληρη με χρυσό και ασήμι και είναι πάντοτε κατάφορτη από τάματα πιστών.
Το περίφημο καμπαναριό του Πανορμίτη, πάνω από την κεντρική πύλη της Μονής έχει κτιστεί στις αρχές του αιώνα σε ρυθμό μπαρόκ, και λέγεται πως κατασκευάστηκε με πρότυπο κάποιο αντίστοιχο καμπαναριό ρώσικης εκκλησίας. Από την Ρωσία επίσης έχει έρθει και η καμπάνα, βάρους 3 τόνων.
Το μοναστηριακό συγκρότημα φιλοξενεί δύο μουσεία, ένα Εκκλησιαστικής τέχνης με πλούσια συλλογή κειμηλίων και ένα Λαογραφικό. Υπάρχει επίσης βιβλιοθήκη με μεταβυζαντινά χειρόγραφα.
Επίσης διατηρεί παραδοσιακό ελαιοτριβείο, αποστακτήριο τσικουδιάς (από σύκο) και κηροποιείο.
Η Μονή φιλοξενεί τα καλοκαίρια στα κελιά της μεγάλο αριθμό παραθεριστών προσφέροντας κάθε άνεση έναντι χαμηλού μισθίου. Η Μονή γιορτάζει στις 8 Νοεμβρίου και τη Πεντηκοστή.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου
