Η Παναγιά η Σπηλιανή είναι ένα επιβλητικό καστρομονάστηρο που βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά από το λιμάνι (ΒΔ από το Μανδράκι) και υψώνεται πάνω σε βράχο ύψους 30 μ. Από τη μεριά της στεριάς κλείνεται με το ενετικό φρούριο των Ιπποτών. Χτίστηκε γύρω στα 1600 περίπου, διότι από τότε έχουμε την παλαιότερη τεκμηριωμένη μαρτυρία της ύπαρξης της μονής. Η Παναγία η Σπηλιανή, είναι η προστάτιδα της Νισύρου και σημαντικό λατρευτικό κέντρο από τις αρχές τουλάχιστον του 18ου αιώνα.
Η εκκλησία του μοναστηριού (το καθολικό) είναι διαμορφωμένη σε σπηλαιώδη φυσική κοιλότητα και είναι ρυθμού μονόκλιτης βασιλικής με κάτοψη ορθογώνιου τετράπλευρου, ενώ κοσμείται με ωραίο καλοδουλεμένο τέμπλο του 18ου αι.
270 σκαλοπάτια οδηγούν στην ιερή Σπηλιά, όπου φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Μεγαλόχαρης. Η εικόνα της Παναγίας είναι αμφιπρόσωπη. Στην πίσω όψη εικονίζεται ο Άγιος Νικόλαος και στην κύρια όψη η εικόνα της Παναγίας που χρονολογείται το 1600 μ.Χ. Η εικόνα είναι επενδυμένη με ασήμι. Στη Μονή υπάρχει μικρή βιβλιοθήκη με τουρκικά και ελληνικά βιβλία και έγγραφα. Ανάμεσα στα κειμήλια που φυλάγονται υπάρχουν εκκλησιαστικά σκεύη, σταυροί, ευαγγέλια και φορητές εικόνες.
Από το Λαγκάδι 130 σκαλοπάτια οδηγούν στην κεντρική αυλή της Μονής. Η εσωτερική αυλή του μοναστηριού που περιβάλλεται από καμάρες και σκεπάζεται με κληματαριές για σκιά, έχει γύρω- γύρω τα κελλιά των μοναχών. Στις 15 Αυγούστου διοργανώνεται προς τιμήν της Παναγίας μεγάλο πανηγύρι, με τις προετοιμασίες των ντόπιων να ξεκινούν από τις 6 Αυγούστου.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου
