Πιερία ονομαζόταν στην αρχαιότητα η περιοχή της κάτω Μακεδονίας που σχεδόν αντιστοιχεί με τη σημερινή πεδιάδα της Κατερίνης.
Εκτεινόταν, σύμφωνα με περιγραφή του Ηρόδοτου, κατά μήκος της θάλασσας νότια της Ημαθίας και του Αλιάκμονα μέχρι του Ολύμπου και του Πηνειού που αποτελούσαν και τα όρια μεταξύ Μακεδονίας και Θεσσαλίας
Η Πιερία παρουσίασε πυκνή κατοίκηση από τη νεολιθική περίοδο, ενώ κατά την εποχή του Χαλκού ανέπτυξε πολιτισμό παράλληλα με το μυκηναϊκό πολιτισμό.
Τα ευρήματα που προέκυψαν από τη σωστική ανασκαφή στον νεολιθικό οικισμό Μακρύγιαλου μαρτυρούν ότι ήδη υπήρχε κατοίκηση κατά το 5.300 π. Χ.
Πρόσφατα εντοπίσθηκαν κι άλλες νεολιθικές θέσεις στα Παλιάμπελα (κοντά στον Κολινδρό), στη Ρητίνη και στον Πλαταμώνα., καθώς και νεκροταφείο της μυκηναϊκής εποχής (1300 π.Χ και πριν) στην θέση Σπάθες του Αγίου Δημητρίου.
Πατρίδα του Ορφέα και των Μουσών η Πιερία έχει στο έδαφός της δυο εμβληματικά όρη τα Πιέρια στα δυτικά και τον Όλυμπο στα νότια
Στην πρώτη χιλιετία π. Χ. η περιοχή αναφέρεται για πρώτη φορά με το όνομα Πιερία.
Πριν από τους Μακεδόνες, περί το 1200 π. Χ. στην περιοχή κατοικούσαν οι Πίερες.
Οι Πίερες ήταν θρακικό φύλο οι οποίοι εκδιώχθηκαν με την άφιξη των Μακεδόνων του Περδίκκα Α΄ στην κάτω Μακεδονία και τότε εγκαταστάθηκαν στα ανατολικά του Στρυμώνα στους πρόποδες του Παγγαίου, απ' όπου εκτόπισαν τους Ηδωνούς.
Πάντως, το γεγονός ότι το όνομα της Πιερίας είναι ελληνικό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, πριν από την εγκατάσταση σ' αυτή των Πιέρων, θα πρέπει η περιοχή να δέχτηκε ελληνικές επιρροές. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι παλαιότερα κατοικούνταν από τους Μάγνητες, τους οποίους ο Ησίοδος τοποθετεί ακριβώς στην Πιερία, ενώ αργότερα τους βρίσκουμε στην περιοχή του Πηλίου.
Μετά την εγκατάσταση των Μακεδόνων στην Πιερία, απετέλεσε μια από τις σημαντικότερες περιοχές του βασιλείου τους, του οποίου και ακολούθησε τις τύχες.
Οι σπουδαιότερες πόλεις της ήταν το Δίον, η ιερή πόλη των Μακεδόνων, η Ηράκλεια, η Μεθώνη, η Πύδνα, η Φίλα και τα Λείβηθρα.
Κατά τους Περσικούς Πολέμους, ο Ξέρξης ακολούθησε την κατεύθυνση του σημερινού δρόμου Κατερίνης- Ελασσόνας και υποχρέωσε τους Έλληνες που βρίσκονταν στα Τέμπη να συμπτυχθούν και να οδηγηθούν στα Στενά των Θερμοπυλών, όπου δόθηκε και η μάχη.
Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης (432 π. Χ.) , που έγινε γνωστός ως Πελοποννησιακός Πόλεμος οι Αθηναίοι πολιόρκησαν την Πύδνα, για να εντείνουν τις προκλήσεις τους απέναντι στη Σπάρτη και στους συμμάχους της Μακεδόνες.
Στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου στρατιώτες από την Πιερία εγκαταστάθηκαν στις όχθες του ποταμού Ορόντη στη Συρία και αποκάλεσαν πάλι την πλούσια νέα περιοχή τους Πιερία. Επίσης, ο στρατηλάτης της Μακεδονίας, Μέγας Αλέξανδρος θυσίασε στο Δίον λίγο πριν ξεκινήσει για την εκστρατεία του στην Ινδία. Μάλιστα, στους ναούς του Δίου ο γιος του Φιλίππου Β΄ έστειλε τους χάλκινους ανδριάντες των 25 πολεμιστών του που βρήκαν το θάνατο στη Μάχη του Γρανικού Ποταμού. Στην Πιερία βρήκε το θάνατο και η Ολυμπιάδα, η μητέρα του, ενώ ο τελευταίος Μακεδόνας βασιλιάς, ο Περσέας ηττήθηκε στη Μάχη της Πύδνας από τους Ρωμαίους , το 168 π. Χ.
Κατά τη Ρωμαιοκρατία, η Πιερία αποτέλεσε τμήμα της επαρχίας της Μακεδονίας, που ήταν πλέον υπό την επικυριαρχία των Ρωμαίων. Το 149 π. Χ. καταπνίχθηκε η εξέγερση του Ανδρίσκου, φερόμενου ως γιου του Περσέα, ο οποίος ξεκίνησε από τα Πιέρια Όρη και κατευθύνθηκε προς τη Θεσσαλία.
Στα βουνά της Πιερίας καθηλώθηκαν οι δυνάμεις του Οστίλιου Μαγγίνου στη Θεσσαλία και έτσι ματαιώθηκαν τα σχέδιά του για εισβολή στην κοιλάδα του Αλιάκμονα. Επίσης, από τον Όλυμπο ο Περσέας άρχισε την αντίστασή του στο Μάρκιο Φίλιππο. Θα χρειαστούν τέσσερα χρόνια, με τη Μάχη της Πύδνας για να υποταχθεί πλήρως.
Στα βυζαντινά και μεσαιωνικά χρόνια η Πιερία δεινοπάθησε από πολλούς λαούς που θέλησαν να την κατακτήσουν.
Αρχικά οι Βησιγότθοι και οι Οστρογότθοι πολιόρκησαν την περιοχή και το 473 παραχωρήθηκε, όπως και η Μακεδονία, στους Οστρογότθους, από τον ίδιο τον Αυτοκράτορα Λέοντα Α΄. Για τον επόμενο αιώνα, οι Ούννοι θα αποτελέσουν τη μάστιγα της περιοχής και θα ακολουθήσουν οι Άβαροι και οι Σλάβοι, οι οποίοι θα εγκατασταθούν προσωρινά στην περιοχή.
Το 10ο αιώνα η Πιερία υπήχθη διοικητικά στο Θέμα Θεσσαλονίκης, ενώ εκκλησιαστικά ανήκε στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης με την Επισκοπή Κίτρους να κατέχει την πρώτη θέση ανάμεσα σε 11 Επισκοπές της εποχής.
Το 989 η Πιερία υποτάσσεται στους Βούλγαρους, όπως και όλη η Μακεδονία. Ακολούθησαν οι επιδρομές των Σέρβων, των Πατσινάκων , των Νορμανδών και των Ενετών.
Κατά τη Φραγκοκρατία, η Πιερία ανήκε στο φραγκικό βασίλειο της Θεσσαλονίκης. Οι Ενετοί δεν κατόρθωσαν να κυριαρχήσουν, άφησαν όμως τα σημάδια τους στο νομό, όπως το Κάστρο του Πλαταμώνα. Το 1389 η Πιερία καταλήφθηκε από τους Τούρκους.
Με την είσοδο των Φράγκων στην Ελλάδα, η Πιερία παραχωρείται (ως τμήμα του Βασιλείου της Θεσσαλονίκης) στο Βονιφάτιο το Μομφερατικό, ο οποίος έφυγε προς τη Νότια Ελλάδα, το 1204. Τα κάστρα του Κίτρους και του Πλαταμώνα παραχωρήθηκαν σε ανθρώπους του .Το κάστρο του Κίτρους πήρε ο Βίριχ φον Ντάουν και ο Ρολάντο Πίκε πήρε τον Πλαταμώνα. Τα δύο κάστρα επισκευάστηκαν πρόχειρα και ο Πλαταμώνας χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή ανεπιθυμήτων Φράγκων, οι οποίοι είχαν πιαστεί αιχμάλωτοι στη μάχη της Πελαγονίας (1259).
Επίσης, ιδρύονται λατινικές εκκλησίες στον Πλαταμώνα και στο Κίτρος, με καθολικό επίσκοπο. Το 1220-24 το Κάστρο του Πλαταμώνα κυριεύτηκε από το Θεόδωρο Α΄ Κομνηνό το Δούκα και διαλύθηκε το Φραγκικό Βασίλειο της Θεσσαλονίκης. Το κάστρο στη συνέχεια καταλήφθηκε από το Θεόδωρο και πέρασε υπό τον έλεγχο του αδερφού του, Μανουήλ Κομνηνού Δούκα. Στη συνέχεια προσαρτήθηκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου από το Μιχαήλ και χρησιμοποιήθηκε για τον εγκλεισμό των Φράγκων.
Οι μισθοφόροι Καταλανοί του αυτοκράτορα στασίασαν στις αρχές του 14ου αιώνα και λεηλάτησαν την Πιερία. Ο Πλαταμώνας θα ξαναχρησιμοποιηθεί ως φυλακή για τους Επαναστάτες Ζηλωτές, το 1345, οι οποίοι ηττήθηκαν από τον Απόκαυκο.
Από τα τέλη του 17ου αιώνα η περιοχή της Πιερίας αποτέλεσε χώρο για τη δράση κλεφτών και αρματολών. Μετά το 1691 εμφανίστηκαν τα πρώτα κλέφτικα σώματα.Κέντρο αντίστασης έγινε το χωριό Μηλιά. Η οργή των Οθωμανών ξέσπασε στα γυναικόπαιδα του χωριού. Οι Τούρκοι κατέστρεψαν το χωριό και φυλάκισαν τον πληθυσμό του.
Ο Όλυμπος αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα πρωτάτα, δηλ. μεγάλες αρματολικές περιφέρειες. Αρματολοί που έδρασαν στην περιοχή ήταν ο καπετάν Πάνος Ζήδρος και το πρωτοπαλίκαρό του Λάπας (ο οποίος έλαβε μέρος στην εξέγερση των Ορλωφικών το 1770 με δικό του σώμα), ο Τσάρας, ο Γεωργάκης Ολύμπιος, ο Ι. Φαρμάκης, ο Νικοτσάρας και άλλοι. Οι ορεινοί όγκοι των Πιερίων και του Ολύμπου ήταν στα χέρια των επαναστατών. Τελικά, οι τελευταίοι πέτυχαν να τους δοθεί αμνηστία και να υποχρεώσουν τους Τούρκους να μην περνούν τουρκικές δυνάμεις στην περιοχή.
Στον Όλυμπο ιδρύθηκε το δεύτερο αρματολίκι στην Ελλάδα, με επικεφαλής τον Καρά Μιχάλη, το 1489. Η δράση των κλεφτών στον Όλυμπο έκαναν τους Τούρκους να ξεσπάσουν την οργή τους στη σύμμαχο των κλεφτών (στα τέλη του 17ου αιώνα) Μηλιά, την οποία κατέστρεψαν. Την περίοδο εκείνη έδρα του αρματολικίου του Ολύμπου και της Δυτικής Μακεδονίας γίνεται το Λιβάδι Ολύμπου και πρώτος αναγνωρισμένος διοικητής του ανέλαβε ο Πάνος Ζήδρος.
Το 18ο αιώνα οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να αντικαταστήσουν τους αρματολούς (οι οποίοι μεταπήδησαν πολλές φορές στην τάξη των κλεφτών) με Τουρκαλβανούς αρματολούς , οι οποίοι λυμαίνονταν την ύπαιθρο της Μακεδονίας. Ωστόσο, μέχρι τη συνθηκολόγησή τους με τον Αλή Πασά, οι αρματολοί του Ολύμπου δε σταμάτησαν να αγωνίζονται σε στεριά και σε θάλασσα. Μεγάλα ονόματα που έδρασαν εκεί και σε άλλες περιοχές συμπεριλαμβάνουν το Νικοτσάρα, το Γεωργάκη Ολύμπιο και τη θρυλική οικογένεια των Λαζαίων. Ο Αλή Πασάς, με τη δράση του, ανάγκασε τους Λαζαίους και άλλους αρματολούς να γίνουν κουρσάροι, με πεδίο δράσης τους τις Σποράδες.
Στις αρχές του 19ου αιώνα, η Πιερία πέρασε στα χέρια του Αλή Πασά. Ενεργή είναι η συμμετοχή της Πιερίας στον Αγώνα του 1821. Οπλαρχηγοί του Ολύμπου έλαβαν μέρος στην Επανάσταση της Νάουσας και της Βέροιας. Οι οπλαρχηγοί αυτοί , μετά το 1822 κατέβηκαν στη νότια Ελλάδα και βοήθησαν τα μέγιστα στον Αγώνα, ενώ μετά το τέλος της Επανάστασης (1830) οι οπλαρχηγοί επέστρεψαν στα λημέρια τους.
Οι κλεφταρματολοί από τον Όλυμπο πολέμησαν στο πλευρό του Εμμανουήλ Παπά στη Χαλκιδική. Στις αρχές του 1822 εκδηλώθηκαν επαναστατικά κινήματα στον Όλυμπο και στα Πιέρια, με ορμητήρια τον Κολινδρό και τη Νάουσα.
Στην Επανάσταση του Ολύμπου έλαβε μέρος και ο γνωστός διδάσκαλος του Γένους Θεόφιλος Καΐρης, το 1822, οπότε μάλιστα τραυματίστηκε.
Ορόσημο στην ένδοξη Ιστορία του νομού στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αποτελεί το 1878, οπότε και πραγματοποιήθηκε η αποτυχημένη αλλά ηρωική εξέγερση στο Λιτόχωρο. Στο Λιτόχωρο έγινε και η εκλογή της προσωρινής κυβέρνησης που κυκλοφόρησε προκήρυξη προς την Ευρώπη κηρύσσοντας την ένωση της Μακεδονίας με την υπόλοιπη Ελλάδα.
Η Επανάσταση καταπνίγηκε από τους Τούρκους. Στις 3 Μαρτίου 1878 έγινε το Ολοκαύτωμα του Λιτοχώρου. Το Μοναστήρι των Αγίων Πάντων έγινε το νέο Ζάλογγο της Μακεδονίας.
Η Πιερία έδωσε το παρόν της και στο Μακεδονικό Αγώνα, αντιστεκόμενη κατά των Βούλγαρων κομιτατζήδων όσο και κατά της προπαγάνδας των Ρουμάνων.
Ο καπετάν Ματαπάς με την οργάνωση Εθνικής Επιτροπής στην Κατερίνη με συμμετοχή και 3.000 Κρητικών στις μάχες και ο Παρθένιος Βαρδάκας, ο οποίος έκλεισε το 1904 το ρουμανικό σχολείο στην Κατερίνη, συντονίζουν τον Αγώνα. Παρά τη δολοφονική απόπειρα κατά του Παρθένιου, από εθνικιστές Τουρκαλβανούς, ο Αγώνας πέτυχε το στόχο του.
Στις 16 Οκτωβρίου 1912, ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε την Κατερίνη και η τελευταία μάχη που δόθηκε ήταν στο Κολοκούρι (σημερινός Σβορώνος)
Κατά την Κατοχή, ο Όλυμπος έγινε κέντρο ανεφοδιασμού των ανταρτών. Στις 12 Απριλίου 1941 οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Κατερίνη
Στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, στο έδαφος της Πιερίας έλαβε χώρα σειρά παράτολμων πράξεων από αντιστασιακές ομάδες, όπως η ανατίναξη τμημάτων της σιδηροδρομικής γραμμής Κατερίνης και Πλαταμώνα, η διευκόλυνση της εξόδου στη Μέση Ανατολή Βρετανών οπλιτών και αξιωματικών με Λιτοχωρινά πλοία και οι επιθέσεις στο Βαρικό και στην Καρίτσα.
Επέφεραν καίρια πλήγματα στα στρατεύματα κατοχής, ενώ οι Γερμανοί απαντούσαν με αντίποινα καταστροφές και εκτελέσεις.
Μετά την απελευθέρωση της Αθήνας, οι Ναζί έφυγαν από την Κατερίνη στις 26 Οκτωβρίου 1944.

Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου