Έκταση: 41,6 τ.χλμ
Μόνιμος πληθυσμός 928 κάτοικοι
Η Νίσυρος βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο των Δωδεκανήσων, ανάμεσα στην Κω και την Τήλο. Το ηφαίστειο και η δράση του διαμόρφωσε το κανονικό σχήμα του νησιού, ενώ η κάθοδος προς την καλδέρα προσφέρει στον επισκέπτη μια σχεδόν μεταφυσική εμπειρία. Στην περιοχή της Νισύρου σνήκουν και οι κοντινές νησίδες: Γυαλί Άγιος Αντώνιος, Στρογγυλή, Παχειά, Περνούσα και Κανδελέουσα (Φάρος).
Ο Απολλόδωρος στη «Βιβλιοθήκη» του καταγράψει το μύθο για τη γένεση του νησιού: Ο γίγαντας Πολυβώτης, κυνηγημένος από τον Ποσειδώνα, φτάνει στην Κω. Ο Ποσειδώνας αρπάζεί ένα κομμάτι από το νησί και το ρίχνει πάνω του. Ο Πολυβώτης καταπλακώνεται για μια αιωνιότητα. Όποτε βογκά, το νησάκι της Νισύρου αναταράσσεται. Περίπου τον ίδιο μύθο επαναλαμβάνει και ο Στράβωνας στα «'Γεωγραφικά» του, ενώ η Νίσυρος αναφέρεται και από τον 'Ομηρο. Η συμβολή του νευρικού στόλου στον Κρητικό Πόλεμο εκτιμήθηκε από τη Βουλή των Ροδίων, που τίμησε το ναύαρχο Γνωμαγόρα. Πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Κάρες. Η Νίσυρος ακολούθησε σε γενικές γραμμές την τύχη των υπόλοιπων Δωδεκανήσων. Το «Παλαιόκαστρο» έγινε κλασσική ακρόπολη, το ιαματικό νερό στην περιοχή της Θερμιανής έγιναν ρωμαϊκά λουτρά και τα ιπποτικά κάστρα καταδεικνύουν τη γεωγραφική αξία του νησιού στο Μεσαίωνα. Η βυζαντινή ευλάβεια αποτυπώθηκε στο Μοναστήρι της Σπηλιανής και η ιταλική κατοχή στο διοικητήριο που βρίσκεται στο λιμάνι του νησιού.
Το νησί σχηματίστηκε από ηφαιστειακές εκρήξεις και είναι ένα από τα δύο ηφαίστεια του Ελληνικού χώρου. Σύμφωνα με την μυθολογία η Νίσυρος σχηματίστηκε όταν ο Ποσειδώνας που κυνηγούσε τον γίγαντα Πολυβώτη που διασχίζει φοβισμένος το Αιγαίο για να σωθεί, έσπασε ένα κομμάτι από την Κω με την τρίαινα του και το πέταξε εναντίον του και τον καταπλάκωσε. Το κομμάτι αυτό της Κω, είναι η Νίσυρος.
Στο κέντρο του νησιού βρίσκονται κρατήρες και η καλδέρα του ηφαιστείου. Οι πόλεις και τα χωριά του νησιού διατηρούν ακόμα το νησιώτικο χαρακτήρα τους με ασβεστωμένα σοκάκια και παραδοσιακά σπίτια με τα χρωματιστά τους πορτοπαράθυρα.
Το όνομα του νησιού ανήκει πιθανότατα στα προελληνικά αιγαιακά τοπωνύμια. Οι πρώτοι κάτοικοι της Νισύρου ήταν Κάρες. Ακολούθησαν οι Αχαιοί της Κω και οι (Δωρικής καταγωγής) Ρόδιοι. Σύμφωνα με τον Όμηρο, οι Νισύριοι συγκαταλέγονταν μεταξύ των Ελλήνων που πολέμησαν στην Τροία. Τους Νισυρίους βρίσκουμε και στους φορολογικούς καταλόγους της αθηναϊκής συμμαχίας. Λάτρευαν τον Δελφίνιο Απόλλωνα, όπως και τον πελασγικό Ποσειδώνα, ιερό του οποίου υπήρχε στους σημερινούς Πάλους, όπου ευρίσκονταν κι οι παλιές θερμοπηγές του νησιού. Σωζόμενες αναθηματικές στήλες μας μιλούν για την εξαιρετική θέση που κατείχε στην λατρεία των αρχαίων κατοίκων ο Μιλείχιος Ζευς, η θεά Τύχη, ο Ερμής κλπ.

Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου