Η Λέρος εντάσσεται στο βόρειο συγκρότημα των Δωδεκανήοευν, σε απόσταση μόνο ενός ναυτικού μιλίου από την Κάλυμνο. Αφιερωμένη στην Άρτεμη, η δασωμένη Λέρος κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια. Το νησί πήρε το όνομά του, πιθανότατα, από το αρχαίο επίθετο «λερός» που σημαίνει επίπεδος, λείος.
Η κατοίκηση της Λέρου επιβεβαιώνεται από τη Νεολιθική Εποχή (ευρήματα στον οικισμό Παρθενίου 4000 - 3000 π.Χ.). Όπως σε όλον τον αιγαιακό χώρο, οι πρώτοι κάτοικοι της Λέρου ήταν Κάρες, Λέλεγες, Φοίνικες και Κρήτες. Ακολούθησαν οι δυναμικοί Δωριείς που έφθασαν στη Λέρο ως κατακτητές.
Η πνευματική έξαρση του νησιού σημειώθηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. με τον σκωπτικό ποιητή Δημόδοκο και τον ιστορικό Φερεκύδη. Η βυζαντινή εποχή άφησε περίλαμπρα ίχνη, όπως η βασιλική της Αγ. Βαρβάρας, της παλαιοχριστιανικής περιόδου, η βασιλική στο Παρθένι, (κτισμένος με τμήματα μαρμάρων, κιονόκρανων και πλακών από αρχαία ερείπια), ο ναός του Ιωάννη του Θεολόγου, η Παναγία η Γουρλομάτα και η Παναγιά του Κάστρου. Το 1314 η Λέρος καταλαμβάνεται από τους Ιππότες του Αγίου Ιωάννη της Ρόδου, οι οποίοι παραμένουν έως το 1523. Άλλη μία χρονολογία - κλειδί για τη Λέρο ήταν το 1830, όταν όλα τα Δωδεκάνησα παραχωρούνται με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου στην Τουρκία ως αντάλλαγμα για την Εύβοια.
Η περίοδος όμως που σημάδεψε ανεξίτηλα τη Λέρο ήταν η Ιταλοκρατία (1912 - 1943): Το νησί μετατρέπεται ολόκληρο σε ένα οπλοστάσιο, μια ναυτική βάση με σημαντικά οχυρωματικά έργα και στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Στο Λακκί δημιουργείται μια νέα πόλη, ένα ανοιχτά αρχιτεκτονικό μουσείο πειραματισμού και συγκρητισμού. Μια ιδιότυπη καινοφανής ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική αναδεικνύεται. Η Λέρος βομβαρδίζεται ανελέητα για 52 μέρες από τους Γερμανούς και σχεδόν ισοπεδώνεται. Ενώθηκε με την Ελλάδα μαζί με τα άλλα Δωδεκάνηοα το 1948.
Τα πρώτα ανθρώπινα ίχνη στο νησί βρέθηκαν στο Παρθένι και ανήκουν στην Νεολιθική εποχή. Πρόκειται για έναν ολόκληρο οικισμό, που υπολογίζεται να ήταν εκεί από το 8000 π.Χ. ως το 3000 π.Χ.
Ο Όμηρος υποστηρίζει ότι η Λέρος πήρε μέρος στον Τρωικό πόλεμο, μαζί με την Κάλυμνο, και αργότερα ο ιστορικός Ηρόδοτος αναφέρει τις στενές εμπορικές και πολιτικές σχέσεις της Λέρου με την Μίλητο. Τό νησί είχε αφιερωθεί στην Άρτεμη και στα αρχαία χρόνια επικρατούσε εδώ μητριαρχία, μια παράδοση που συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας αφού η περιουσία της οικογένειας περνάει στα κορίτσια.
Κατά την διάρκεια του 5ου αιώνα, η Λέρος άνθισε πολιτιστικά και πολιτικά. Ο Μέγας Αλέξανδρος πέρασε από τη Λέρο, στον δρόμο του προς ανατολάς, και άφησε στήλες και νομίσματα που βρέθηκαν από εκείνη την περίοδο στο νησί.
Ο Πλούταρχος επίσης τονίζει τη σημασία της Λέρου σαν θαλάσσιου εμπορικού κόμβου, αναφερόμενος στην κατάληψη του γειτονικού νησιού Φάρμακο από τον Ιούλιο Καίσαρα.
Το 1314 η Λέρος καταλήφθηκε από τους Ιππότες του Αγίου Ιωάννη, που κυβέρνησαν το νησί και τα Δωδεκάνησα ώς το 1523, όταν οι Οθωμανοί Τούρκοι κατέλαβαν πια όλο το Αιγαίο και προσάρτησαν την Λέρο στην αυτοκρατορία τους.
Στις αρχές του 1820, η Λέρος ήταν από τα πρώτα νησιά που εξεγέρθηκαν εναντίον των Οθωμανών.
Η Λέρος απελευθερώθηκε στο τέλος του πολέμου από τον Ελληνικό Ιερό Λόχο. Το 1948, μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, προσαρτήθηκε στην Ελλάδα. Την εποχή της Επταετίας η Λέρος ήταν τόπος εξορίας για αντιφρονούντες αριστερούς. Σήμερα είναι ένα ήσυχο νησί των Δωδεκανήσων που προσφέρεται για διακοπές χαλάρωσης και ηρεμίας.

Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου