Ένα μικρό νησί, μόλις 53 τ.χλμ., με μήκος ακτών όμως που ξεπερνά τα 70 χλμ., αριθμός που μεταφράζεται σε πολλές δαντελωτές ακτές.Πανέμορφες παραλίες, ένα κάστρο στολίδι, γραφικοί οικισμοί, παλαιά αρχοντικά, πλούσια κουζίνα, φιλόξενοι κάτοικοι: Όλα αυτά συνθέτουν την εικόνα της Λέρου που αβίαστα κερδίζει την καρδιά των επισκεπτών της.
Ο πληθυσμός του το καλοκαίρι φτάνει τους 8.500 κατοίκους, και μόνο 500 τους χειμερινούς μήνες. Στην Λέρο θα βρείτε το περίφημο Κάστρο της Παναγίας καθώς και δύο αρχαία κάστρα.
Πρωτεύουσα του νησιού, και αρχαιότερη συνοικία, είναι ο Πλάτανος. Παλιά αρχοντικά, νεοκλασικά κτίρια, ο ανεμόμυλος στο Αυλάκι και τα στενά γραφικά σοκάκια που σε οδηγούν στην Παναγιά του Κάστρου, ένα από τα ομορφότερα βυζαντινά κάστρα των ελληνικών νησιών. Ο επισκέπτης θα ανέβει 500 σκαλιά για να μπορέσει να απολαύσει την πανοραμική θέα στο Αιγαίο, από την Πάτμο έως την Κάλυμνο και τις ακτές της Μικράς Ασίας.
Οι περισσότεροι από τους 8.500 κατοίκους μένουν στο Λακκί, το λιμάνι του νησιού (κάτι που πολλοί δεν ξέρουν για το νησί, είναι ότι το λιμάνι της είναι το μεγαλύτερο φυσικό λιμάνι της Μεσογείου). Το Λακκί έχει το δικό του ξεχωριστό χρώμα από το υπόλοιπο νησί λόγω της αρχιτεκτονικής των κτηρίων που αποτελούν πολύτιμα απομεινάρια της παραμονής των Ιταλών στο νησί. Συγκεκριμένα, η πόλη γκρεμίστηκε κατά τον Μεσοπόλεμο από τους Ιταλούς για να φτιαχτεί μια νέα από την αρχή, με μοναδική αρχιτεκτονική στην Ευρώπη.
Το νησί με τις φοβερές αντιθέσεις που για χρόνια υπήρξε τόπος εξορίας, τόπος εξευτελισμού του ανθρώπινου γένους λόγω του Δημόσιου Ψυχιατρείου. Ο επισκέπτης αισθάνεται ότι το νησί είναι κομμένο στα δυό. Η μιά πλευρά του, το δημόσιο πρόσωπο της Λέρου με το κάστρο πάνω από τον Πλάτανο να δεσπόζει στη περιοχή, με το μοναστήρι της Παναγιάς της Κυράς μέσα, με τις όμορφες ακρογιαλιές στη Γούρνα, στην Αλινδα, στις Πλάκες και στην Αγία Μαρίνα.

Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Αγία Μαρίνα:
Από τους πλέον καλά διατηρημένους οικισμούς πανελλαδικά, πρωτεύουσα, διοικητήριο και εμπορικό κέντρο, με αρχοντικά με τα πολύχρωμα παράθυρα και παραδοσιακά σπίτια, εκτείνεται αμφιθεατρικά ανάμεσα σε δυο βουνοπλαγιές. Η αισθητική των αρχοντικών, τα περισσότερα νεοκλασικά διάφορων τύπων, αποκαλύπτει την ευμάρεια της Λέρου πριν τον πόλεμο και την καλαισθησία των Λερίων. Δεσπόζουν τα ιδιαίτερα, από αρχιτεκτονικής άποψης, σπίτια που κτίστηκαν κατά την Ιταλοκρατία.
Πλάτανος:
Η αρχαιότερη συνοικία και παλιά πρωτεύουσα του νησιού, όπου διατηρούνται πολλά παραδοσιακά σπίτια και αρχοντικά. Η δημαρχία στεγάζεται σε δυο νεοκλασικά κτίρια, και δίπλα της ένας γνήσιος παραδοσιακός καφενές, «η Λεριακή Λέσχη», από τα λίγα που έχουν διασωθεί σήμερα .
Οι τοπικοί ευεργέτες έδωσαν οικονομική, πολιτισμική και αισθητική τόνωση στο νησί. Ανάμεσα στα καλοδιατηρημένα κτήρια της Αγίας Μαρίνας και του Πλατάνου ξεχωρίζουν πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα και κοινόχρηστα κτήρια: Η Δημογεροντία (σημερινή Δημοτική Βιβλιοθήκη), το Διοικητήριο (σημερινό Δημαρχείο), η Δημοτική Αγορά του Πλατάνου, το Μητροπολιτικό Μέγαρο, το Παρθεναγωγείο (1865), το νέο σχολείο (1382), το «Αστικόν Σχολείο» (1886), (σημερινό Αρχαιολογικό Μουσείο), το Νικολαΐδειο Παρθεναγωγείο (1880), το «Αρρεναγωγείον Λέρου» (1910) καιτο Μαλάχειο Νηπιαγωγείο (1910).
Λακκί:
Φυσικό λιμάνι με άνοιγμα 400 μ. που μοιάζει με μεγάλη λίμνη, γι' αυτό και οι Ιταλοί το ονόμασαν Porto Lago (λιμνολίμανο). Στα χρόνια της Ιταλοκρατίας λειτούργησε ως ναύσταθμος, χώρος εγκατάστασης αξιωματικών και των οικογενειών τους και τόπος συγκέντρωσης των σημαντικότερων δημόσιων υπηρεσιών. Δεσπόζει ο καινοτόμος αρχιτεκτονικός ρυθμός (Διεθνές Στυλ) που είχε χρησιμοποιηθεί στην Ιταλία κατά τη δεκαετία του 1920 (Ιταλικός Ορθολογισμός), μία μοναδική στον κόσμο αρχιτεκτονική, προϊόν καινοτόμου πείραματισμού - συγκρητισμού. Οι Ιταλοί αρχιτέκτονες έφτασαν σε έναν ευφάνταστο συνδυασμό αναγεννησιακών, ενετικών και ισλαμικών διακοσμητικών στοιχείων. Η ορθολογιστική ρυμοτομία σε ζώνες και τετράγωνα, τα δημιουργικής σύλληψης δημόσια κτίρια, οι κατοικίες των αξίωματικών, οι άφθονοι ευκάλυπτοι και η σταθεροποίηση του υποστρώματος καθιστούν το Λακκί τεράστιο αρχιτεκτονικό επίτευγμα.
Τα σημαντικότερα κτήρια του Λακκιού είναι:
Το μεγαλόπρεπο κτήριο της Ναυτικής Διοίκησης (το παλαιότερο της πόλης, με την ανατολίζουσα πρόσοψη είναι το μόνο που διαφοροποιείται από το Διεθνές Στυλ), το συγκρότημα με το ξενοδοχείο Λέρος (ιταλικό Roma) και κινηματοθέατρο, το πρώην ιταλικά Τελωνείο (σημερινό Αστυνομικό Τμήμα με κάποιες ακαλαίσθητες τροποποιήσεις), το Δημοτικό Σχολείο (το πιο ισορροπημένο αλλά και ενδεικτικό του Διεθνούς Στυλ κτήριο, με κυκλικό αίθριο, ανάλαφρη κιονοστοιχία στην πρόσοψη και άνετες αυλές), ο καθολικός ναός του Αγίου Φραγκίσκου (σήμερα Αγίου Νικολάου - με ευγενικές γραμμές, ισορροπημένες αναλογίες και υπερυψωμένο κυβιστικό καμπαναριό), το πρώην Ναυτικό (πρωτοπόρος αρχιτεκτονική σύνθεση με άνετους χώρους γύρω από κεντρικό αίθριο, και το υπό ανακαίνιση συγκρότημα της Αγοράς (ίσως το πιο πρωτότυπο κτήριο στο Λακκί με κυκλικό αίθριο που επιστέφουν αλλεπάλληλοι ομόκεντροι κύκλοι και πύργο με ρολόι.

Πηγή: Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου
www.nad.gr

ΛΑΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Το μεγαλύτερο πανηγύρι γίνεται το Δεκαπενταύγουστο με πλήθος προσκυνητών στην Παναγιά Του Κάστρου, εσπερινό όπου ψάλλονται εγκώμια και περιφορά του επιταφίου της Παναγιάς, ενώ ακολουθεί γλέντι σε όλο το νησί.
Τα κυριότερα θρησκευτικά πανηγύρια είναι: Της Παναγίας του Κάστρου (15 & 23/8), του Όσιου Ιωνά του Λεριού (28/2), των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων (9/3), Ευαγγελισμού Θεοτόκου (25/3), Αγίου Ισίδωρου (14/5), Άγιου Πέτρου (29/8), Αγίων Αναργύρων Τεμενίων (1/7), Αγίας Κυριακής (7/7), Άγιου Κήρυκου (15/7), Αγίας Μαρίνας (17/7), Αγίας Παρασκευής (26/7), Άγιου Παντελεήμονα (27/7), Οσίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου (28/7), Σωτήρος Χριστού (6/8), Άγιου Φανουρίου (27/8), Άγιου Ιωάννη Λακκιού, Δεξαμενή (29/8), Παναγίας Μονής (8/9), Τίμιου Σταυρού (14/9), Αγίου Ιωάννου Θεολόγου (26/9), Αγίας Ματρώνης & Αγ. Κιουράς (22/10), Αγίου Νικολάου (6/12).

Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Καλοκαιρινές πολιτιστικές εκδηλώσεις (15/7 - 30/8):
Μουσικές και θεατρικές παραστάσεις αλλά και επιστημονικές διαλέξεις.
Ειδικότερα:
Γιορτή τα' Αλωνάρη: (Ιούλιος) Γίνεται αναπαράσταση του Αλωνίσματος και έκθεση αγροτικών προϊόντων.
Γιορτή Κρασιού:
(Αύγουστος) Γίνεται αναπαράσταση πατήματος των σταφυλιών και έκθεση παραδοσιακών προϊόντων. Γιορτή Δρυμώνα - Παραδοσιακής Κουζίνας: (Αύγουστος) Μπουφές παραδοσιακών μεζέδων και γλυκών με την συμμετοχή του συλλόγου καφεζυθεστιατόρων, Γιορτή Τράτος: (Σεπτέμβριος) Γίνεται αναπαράσταση του ψαρέματος με τράτα. Συμμετέχουν οι εστιάτορες του νησιού. Σ' όλες τις παρακάνω εκδηλώσεις ακολουθεί παραδοοιακό λέρικο γλέντι με προσφορά κρασιού και μεζέδων.
Μέρες Μνήμης και Δημοκρατίας:
(Σεπτέμβριος) Εκδηλώσεις αφιερωμένες στους φυλακισθέντες - εξόριστους περιόδου 1967 - 1974.
Καθ' όλη την διάρκεια του έτους και ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες γίνονται πολλές εκδηλώσεις από την Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Οικονομικής Ανάπτυξης και Πρόνοιας Λέρου (ΔΕΠΟΑΠ) καθώς και από τον Πολιτιστικό Σύλλογο ΑΡΤΕΜΙΣ (χορευτικές μουσικές ) την Θ.Ο.Λ (θεατρικές) και το Δ.Π.Κ Λέρου (παρουσιάσεις - διαλέξεις).
Ναυταθλητικοί Αγώνες «Αλίντια»:
Διοργανώνονται από τις αρχές του 20ου αιώνα με θέμα όλα σχεδόν τα θαλάσσια αθλήματα (κωπηλασία, καταδύσεις, κλασσική κολύμβηση κ.α.)

Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου