Η Μονεμβασιά πρωτοκατοικήθηκε πριν από 8.000 χρόνια και πρόκειται για τον μοναδικό Πρωτοελλαδικό οικισμό στις ανατολικές ακτές της επαρχίας Επιδαύρου Λιμηράς. Η Μονεμβασιά τότε ονομαζόταν Άκρα Μινώα, κι ήταν ακόμα τμήμα της στεριάς της Πελοποννήσου και όχι νησί, αποτέλεσμα σεισμού που έλαβε χώρα αιώνες αργότερα.
Η Μονεμβασιά συνεχίζει να αποτελεί νευραλγικό σημείο- σταθμό και κατά την διάρκεια της Μυκηναϊκής ή Υστεροελλαδικής εποχής, καθώς υπήρξε σπουδαίο Μυκηναϊκό κέντρο, εξελισσόμενη σε πελαγίσιο μονοπάτι μεταξύ του Μυκηναϊκού και Μινωικού πολιτισμού.
Μεταπηδώντας χρονικά στον 4ο αιώνα μ. Χ., οπότε και αλλάζει ριζικά ο εδαφολογικός χάρτης της περιοχής, κατά τον ισχυρότατο σεισμό του 375μ.Χ., με την αποκοπή μέρους της στεριάς η Άκρα Μινώα, μετατρέπεται σε νησί, την Μονεμβασιά.
Οι Λάκωνες που την κατοίκησαν αρχικά, το 582/583 μ. Χ., κατέφυγαν εκεί προκειμένου να αποφύγουν τις επιδρομές των Αβάρων και των Βησιγότθων. Το μέρος ήταν ιδανικό καθώς ήταν παραθαλάσσιο, δυσπρόσιτο και προσφερόταν για οχύρωση. Η περιοχή που κατοικήθηκε εκείνη την περίοδο, ήταν ο Γουλάς, ή Πάνω Πόλη του βράχου.
Έγιναν σύνθετα οχυρωματικά έργα, και κατασκευάστηκε γέφυρα που συνέδεε το νησί με την απέναντι στεριά. Οι επαφές της πόλης με τον υπόλοιπο κόσμο έγιναν πυκνότερες, με συνέπεια τον τραγικό αποδεκατισμό των κατοίκων της Μονεμβασιάς το 746μ.Χ., εξαιτίας λοιμού που μεταδόθηκε από επιβάτες δύο πλοίων της Σικελίας που στάθμευσαν στο λιμάνι. Με την τελειοποίηση της άμυνας της και την φυσική της στρατηγική θέση, η πόλη διαθέτει κάθε λόγο να αποτελέσει κέντρο επιχειρήσεων και στρατιωτική βάση των Βυζαντινών. Το Βυζαντινό κράτος θεωρούσε πολύ σημαντική περιοχή τη Μονεμβασιά γι αυτό και την κατέστησε διοικητική έδρα των αυτοκρατορικών κτήσεων στην Πελοπόννησο.
Το 878μ.Χ., χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο του βυζαντινού στόλου εναντίον των Αβάρων, υπό τον ναύαρχο Αδριανό και παρατηρείται δυναμική ανάπτυξη με έντονες ναυτικές και εμπορικές δραστηριότητες των κατοίκων.
Καθ' όλη τη διάρκεια της ιστορίας της, η Μονεμβασιά, αποτελούσε το αντικείμενο του πόθου επίδοξων κατακτητών, οι οποίοι, συνειδητοποιώντας την γεωπολιτική της σημασία, διαρκώς προχωρούσαν σε απόπειρες να τη θέσουν υπό την κυριαρχία τους.
Η Πάνω Πόλη, όπως και σήμερα μπορούμε να διαπιστώσουμε, είναι το ασφαλέστερο και καλύτερα οχυρωμένο τμήμα της Καστροπολιτείας.
H οχύρωση της Μονεμβασίας ακολουθεί το σύστημα των Μεσαιωνικών χρόνων, δηλαδή, η Ακρόπολη βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο της Πόλης και υπάρχουν δυο οχυρωματικοί περίβολοι που χωρίζουν την Πόλη σε άνω και Κάτω.
Η Ακρόπολη, που ορθώνεται στην κορυφή του βράχου, αποτελεί ένα τετράγωνο οχυρό, στις τέσσερις γωνίες του οποίου διαμορφώνονται τετράγωνοι πύργοι. Ήταν το πρώτο οχυρωματικό έργο γύρω από το οποίο αναπτύχθηκε ο πρώτος οικισμός. Λόγω των απότομων απολήξεων του βράχου, δεν χρειάστηκε να οχυρωθεί H Πάνω Πόλη σε όλο το μήκος της, παρά μόνο εκεί που ήταν ευάλωτη και θα μπορούσε μια εχθρική επίθεση να την προσβάλει. Οι απότομοι γκρεμοί προστάτευαν τους κατοίκους από τις επιδρομές και τα εχθρικά πυρά.
H Αγία Σοφία είναι το μόνο κτίσμα που βρίσκεται σχεδόν ανέγγιχτο από το χρόνο στην Πάνω Πόλη. Ο ναός είναι ένας από τους ωραιότερους και σπανιότερους της βυζαντινής αρχιτεκτονικής.
Καταλήφθηκε από τους Βενετούς, που έχτισαν στη δυτική πλευρά της εκκλησίας το διώροφο πρόσκτισμα που σώζεται μέχρι σήμερα. H λαϊκή παράδοση υποστηρίζει ότι η Αγία Σοφία έχει εκατόν ένα παράθυρα και πόρτες. Στο εσωτερικό του ναού διατηρούνται ωραιότατες τοιχογραφίες και γλυπτός διάκοσμος της βυζαντινής περιόδου.
Πηγή: ΔΗΜΟΣ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑΣ
www.monemvasia.gr
