(Βλ. και Παγασαί)
Ιδρύθηκε ανάμεσα στο 293 - 288 π.Χ. από τον Μακεδόνα βασιλιά Δημήτριο Πολιορκητή, με το συνοικισμό, δηλαδή την ένωση, μικρότερων γειτονικών πόλεων. Αποτέλεσε το στρατιωτικό, πολιτικό και εμπορικό ορμητήριο των Μακεδόνων προς τη Νότια Ελλάδα. Από τον 1 ο αι. π.Χ. άρχισε να συρρικνώνεται και στους αυτοκρατορικούς και παλαιοχριστιανικούς χρόνους περιορίστηκε στη βόρεια πλευρά της αρχαίας πόλης και κυρίως προς το λιμάνι. Εγκαταλείφθηκε οριστικά γύρω στα μέσα του 6 ου αι. μ.Χ. και ο πληθυσμός της μεταφέρθηκε στο Κάστρο του Βόλου. Σώζεται καλά η ελληνιστική οχύρωση της πόλης με πύλες και τετράγωνους πύργους. Η πόλη είναι κτισμένη με ενιαίο σύστημα και αποτελείται από οργανωμένα οικοδομικά τετράγωνα με πλατείς δρόμους ανάμεσα, κάποτε και με κλίμακες. Το ανάκτορο των Μακεδόνων βασιλέων (αρχές 3 ου αι. π.Χ., επισκευή στις αρχές 2 ου αι. π.Χ.) δεσπόζει στο κέντρο της πόλης. Έχει τετράγωνη κάτοψη και περιβάλλεται από ισχυρό τείχος με πύργους στις γωνίες. Η λεγόμενη «ιερή αγορά» βρίσκεται μεταξύ του ανακτόρου και του νοτιοανατολικού τείχους. Στο κέντρο της ανασκάφηκε το ιερό της Αρτέμιδος Ιωλκίας (αρχές 3 ου αι. π.Χ.). Βορειότερα υπήρχε και άλλη «εμπορική» αγορά. Στο δυτικό τμήμα της πόλης βρίσκεται το θέατρο, από το οποίο σώζεται μέρος της διώροφης σκηνής και σειρές των πώρινων και μαρμάρινων εδωλίων, χρονολογείται στις αρχές του 3 ου αι. π.Χ. και ήταν σε χρήση έως τα μέσα του 4 ου αι. μ.Χ. Η ακρόπολη (Παλάτια) βρισκόταν στο βορειοδυτικό τμήμα της πόλης και στην οχύρωση της περιλαμβάνονται 182 πύργοι. Σώζονται επίσης οι πεσσοί υδραγωγείου των ύστερων ρωμαϊκών χρόνων (3 ος αι. μ.Χ.). Τα εκτεταμένα νεκροταφεία της πόλης (περιοχές Προφήτη Ηλία, Παλιών Καλυβιών Αλυκής και Μπουρμπουλήθρας) έδωσαν πλούσια ευρήματα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν οι ζωγραφισμένες επιτύμβιες στήλες με τα καλά διατηρημένα χρώματα που βρέθηκαν εντοιχισμένες στο τείχος του νότιου νεκροταφείου (στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου). Η πόλη ήταν σημαντικό λιμάνι στους πρωτοβυζαντινούς χρόνους, σε ανταγωνισμό με τις Φθιώτιδες Θήβες και τον Αλμυρό. Οχυρώθηκε από τον Ιουστινιανό (6 ος αι.) και παρήκμασε από τα τέλη του ίδιου αιώνα. Κοντά στο βόρειο λιμάνι τα ερείπια της μεγάλης τρίκλιτης βασιλικής της Δαμοκρατίας (τρεις οικοδομικές φάσεις μεταξύ 4 ου και 5 ου αι.), που αποκλήθηκε έτσι από το όνομα της δωρήτριας σε ψηφιδωτό δάπεδο στο νάρθηκα. Βαπτιστήριο προσκολλημένο στα βόρεια του αιθρίου. Λείψανα παλαιοχριστιανικού υδραγωγείου που ανακαινίσθηκε στους μεσοβυζαντινούς χρόνους. Έξω από τη βυζαντινή πόλη, στους πρόποδες του λόφου Προφήτης Ηλίας, ερείπια της τρίκλιτης κοιμητηριακής βασιλικής, της αρχαιότερης εκκλησίας της Θεσσαλίας (τέλη 4 ου αι.).
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου