Ο θολωτός τάφος του Βαφειού βρίσκεται στο κέντρο της πεδιάδας της Σπάρτης στη δυτική πλευρά του Ευρώτα.
Έχει διαπιστωθεί κατοίκηση από το 2.500 π. Χ., η οποία συνεχίστηκε με κενά μέχρι και τα τέλη της μυκηναϊκής περιόδου (1500-1230 π. Χ. ).
Στη ΒΔ κορυφή του λόφου όπου ήταν κτισμένος ο οικισμός, βρέθηκε ο θολωτός τάφος.
Είναι υπέργειος, ενώ γύρω του έχει σχηματιστεί τεχνητός τύμβος. Ο δρόμος του τάφου έχει μήκος σχεδόν 30 μέτρα έχει χτισμένη την αριστερή πλευρά και μεγάλο μέρος της δεξιάς με πλακοειδείς λίθους.
Το στόμιο του τάφου, που δεν ήταν φραγμένο όταν ανακαλύφθηκε (ο τάφος είχε συληθεί) έχει βάθος 4,6μ., πλάτος 1,93μ. Και είναι χτισμένο, όπως και η θόλος με μεγάλες πελεκητές πλάκες, ενώ μόνο οι αρμοί καλύπτονται από κονίαμα.
Στο στόμιο υπήρχε λάκκος όπου μάλλον τελούνταν εναγισμοί.
Η θόλος του ταφικού θαλάμου έχει κατασκευαστεί με ισοδομικό σύστημα από μεγάλες επιμήκεις πέτρες. Ο ταφικός θάλαμος έχει διάμετρο λίγο παραπάνω από 10 μέτρα ενώ στο κέντρο του δαπέδου έχει ανοιχθεί λακκοειδής τάφος μέσα στον οποίο βρέθηκαν σπουδαία ταφικά ευρήματα (κτερίσματα).
Τα κυριότερα είναι: 13σφραγιδόλιθοι, ένα δαχτυλίδι και υπολείμματα διακόσμησης εγχειριδίου.
Λίγο πιο πέρα, δεξιότερα από το κέντρο του θαλάμου, είχε ανοιχτεί δεύτερος λακκοειδής τάφος,με τειχισμένες τις πλευρές και καλυμμένος με ζεύγος πλακών. Επειδή το έδαφος από πάνω ήταν πατημένο ώστε να μην φαίνεται η ταφή, κατάφερε να διατηρηθεί ασύλητος κι έτσι τα κτερίσματα που βρέθηκαν κατά την ανασκαφή του είναι πλουσιότατα.
Ένα χρυσοκαρφωτό ξίφος, 6 μαχαίρια, 2 αιχμές δοράτων, κάτοπτρο, 10 δίσκοι κυρτόκυλοι που ανήκαν σε ζυγούς ψυχοστασίας όλα τα ανωτέρω από χαλκό. Επίσης, στον τάφο υπήρχαν δυο αλαβάστρινα αγγεία και τουλάχιστον ένα αγγείο από άργυρο.
Στο σημείο που θα βρισκόταν ο λαιμός και το στήθος του νεκρού υπήρχαν 80 σφαιρικές χάντρες από αμέθυστο, σε δυο σειρές που αποτελούσαν περιδέραιο.
Στα σημεία που θα ήταν τα χέρια του νεκρού, στον καρπό βρέθηκαν από την κάθε πλευρά 12 σφραγιδόλιθοι και ανά ένα χρυσό κι ένα αργυρό ποτήρι σε κάθε χέρι.
Πρόκειται για τα δυο περίφημα χρυσά μινωικά κύπελλα του Βαφειού το ένα από τα οποία είναι διακοσμημένο με σκηνές κυνηγιού ταύρου του οποίου η σύλληψη γίνεται με δίχτυ. Στο άλλο κύπελο παριστάνεται μια αγελάδα της οποίας το ερωτικό κάλεσμα οδηγεί τους ταύρους στην αιχμαλωσία.
Όμως, το σημαντικότερο εύρημα είναι οι 42 σφραγιδόλιθοι και δυο χρυσά δαχτυλίδια. Μερικοί από τους σφραγιδόλιθους είναι χρυσόδετοι.
Πιθανόν ο τάφος να περιείχε ζεύγος νεκρών ή μέρος των κτερισμάτων προερχόταν από παλαιότερη ταφή.
Στο δρόμο του τάφου βρέθηκαν όστρακα από αγγεία ανακτορικού ρυθμού τα οποία μάλλον περιείχαν νεκρικές προσφορές.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου