Βόρεια της Κάτω Ασέας Μαντινείας, στο λόφο Παλιόκαστρο, σώζονται τα ερείπια από την ακρόπολη της αρχαίας Ασέας καθώς και λείψανα των τειχών της πόλης, που ερευνήθηκε από ομάδα Σουηδών αρχαιολόγων. Η πόλη εγκαταλείφθηκε κατά την ρωμαιοκρατία και ξενακατοικήθηκε τον 15ο αιώνα μ.Χ. Στην ίδια θέση υπάρχουν και ίχνη κατοίκησης από τους νεολιθικούς έως τους μεσοελλαδικούς χρόνους. Έχουν ανακαλυφθεί επίσης και αρχαίοι τάφοι.
Η Αρχαία Ασέα ήταν σημαντική αρκαδική πόλη. Η ιστορία της αρχίζει, σύμφωνα με τα ευρήματα των ανασκαφών, από την προϊστορική περίοδο. Κατά την παράδοση ιδρύθηκε από τον Ασεάτη, γιό του Λυκάωνα. Συμετείχε στη μάχη των Πλαταιών κατά των Περσών (479 πΧ.) και στη μάχη της Μαντινείας (362 πΧ.). Μετά την επικράτηση των Θηβαίων του στρατηγού Επαμεινώνδα, προσχώρησε επίσης στην Αρκαδική ομοσπονδία που συνέστησε ο Επαμεινώνδας και έπαιξε σημαντικό ρόλο λόγω της στρατηγικής της θέσης. Στη συνέχεια οι κάτοικοί της μετοίκησαν στη Μεγαλόπολη. Αργότερα προσχώρησε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία (3ος αιών π.Χ.). Ενδεικτικό της σπουδαιότητάς της ήταν ότι της παραχωρήθηκε το δικαίωμα να κόβει δικά της χάλκινα νομίσματα προς ανταμοιβή των υπηρεσιών που προσέφερε (196 π.Χ.).
Οι ανασκαφές αποκάλυψαν οικοδομικά λείψανα ελληνιστικών κυρίως χρόνων και ενός ναού καθώς και άλλα ευρήματα, τα οποία εκτίθενται στα αρχαιολογικά μουσεία της Τρίπολης, της Τεγέας και του Ναυπλίου. Βρέθηκαν επίσης και χάλκινα νομίσματα τα οποία σήμερα εκτίθενται στο Νομισματικό Μουσείο της Αθήνας. Σημαντικό και εξαιρετικής πλαστικής τέχνης είναι ακέφαλο μαρμάρινο άγαλμα καθήμενης θεάς (του 6ου αι. π.Χ.) που βρέθηκε στην αρχαία Ασέα. Πιθανολογείται ότι πρόκειται για τη θεά Αθηνά και χρονολογείται από το 510 π.Χ. Φαίνεται ότι είναι έργο του Αθηναίου γλύπτη Ενδοίου. Το άγαλμα εκτίθεται στο Παναρκαδικό αρχαιολογικό μουσείο Τρίπολης.
Στην κορυφή υψώματος του προφήτη Ηλία λίγο έξω από την Ασέα, με εκπληκτική θέα στο οροπέδιο, βρίσκονται λείψανα (βάση) αρχαίου ναού που δεν έχει ακόμα με βεβαιότητα ταυτισθεί. Πιθανολογείται ότι ανήκει στην Αθηνά ή στον Ποσειδώνα. Διάσπαρτα οικοδομικά μέλη υπάρχουν στο γύρω χώρο. Η πρόσβαση γίνεται από την πάνω Ασέα με χωματόδρομο. Στην θέση αυτή πραγματοποιήθηκαν ανασκαφές το 1936 από τον Σουηδό αρχαιολόγο Ερρίκο Χόλμπεργκ. Εκτός από το ναό ανακαλύφθηκαν και ερείπια κτισμάτων νεολιθικής εποχής τα οποία δεν μπορούν να καθοριστούν σαφώς καθώς και διάφορα κεραμεικά ευρήματα τα οποία μαρτυρούν ότι η περιοχή κατοικήθηκε στην νεολιθική εποχή πριν από 3000 χρόνια περίπου.
Πηγή: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ
arcadia.ceid.upatras.gr