Το νεκροταφείο τύμβων στο Δημοτικό Διαμέρισμα Κωνσταντίας χρονολογείται, με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα, στην εποχή του Σιδήρου και η χρήση του φτάνει μέχρι τον 7ο αι. π.Χ.
Κατά τις ανασκαφικές έρευνες το 1995 και το 2000 ένα νέο νεκροταφείο τύμβων εντοπίστηκε και ερευνήθηκε στη θέση Ξηρικά, νότια της κοινότητας Κωνσταντίας, επαρχίας Αλμωπίας, Ν. Πέλλας. Το νεκροταφείο βρίσκεται στους πρόποδες του δυτικού Πάϊκου, στην αρχή του συντομότερου αρχαίου δρόμου, που συνδέει την περιοχή της Αλμωπίας με τη Βοττιαία (σημερινή επαρχία Γιαννιτσών). Καταμετρήθηκαν 40 τύμβοι κατά μήκος ενός ορμητικού χειμάρρου, με διεύθυνση Α-Ν. Οι τύμβοι έχουν διάμετρο 8-14 μ., εκτός από δύο επιμήκεις, που οι διαστάσεις τους ήταν 20x8 μ. και 17x11 μ. αντίστοιχα.
Οι τύμβοι ήταν ουσιαστικά λιθοσωροί, που στην περιφέρεια τους ορίζονταν από μεγαλύτερους αργούς λίθους. Οι λιθοσωροί κάλυπταν και περιέβαλαν ένα μονόχωρο θάλαμο, κατασκευασμένο από μεγάλους αργούς λίθους, που είχε δεχτεί επεξεργασία στην εσωτερική του πλευρά και παρουσίαζε ομαλή επιφάνεια. Στα ανατολικά πάντοτε, δύο από τους λίθους, τοποθετημένοι εγκάρσια, υπερείχαν σε ύψος και αποτελούσαν τις παραστάδες της εισόδου, ενώ το δάπεδο έφερε στρώση από μικρότερα βότσαλα. Σε λίγες περιπτώσεις μεταξύ των παραστάδων βρέθηκε και ένας λίθος σε σχήμα πλάκας, ως συμβολικό φράγμα εισόδου.
Οι θάλαμοι και οι δρόμοι, όπως και οι τύμβοι, είχαν κυμαινόμενες διαστάσεις (τα μεγαλύτερα παραδείγματα είχαν διάμετρο θαλάμου 3,00 μ.) και εξέλιξη στο σχήμα, από παραδείγματα κυκλικά σε περισσότερο ορθογώνια. Η κάλυψη των τάφων πρέπει να γινόταν με ψευδοεκφορικό τρόπο, όπως δείχνει ο μοναδικός ασύλητος τάφος, που είχε δεχτεί και αλλεπάλληλες ταφές. Η έλλειψη ανωφλιών στις εισόδους και το μικρό ύψος των θαλάμων (1-1,5 μ) δείχνει ότι η διαμόρφωση δρόμου και εισόδου είχε μόνο συμβολικό χαρακτήρα και για την κάθε νέα ταφή αφαιρούσαν την κάλυψη του τάφου.
Οι αλλεπάλληλες χρήσεις των θαλάμων βεβαιώθηκαν κυρίως από την έρευνα του μοναδικού ασύλητου τάφου στον τύμβο 2, που είχε εσωτερικές διαστάσεις 2,20x 1,50 μ. Στο θάλαμο του τάφου καταμετρήθηκαν δέκα ανθρώπινα κρανία και πολλά κτερίσματα (ο αριθμός τους πλησιάζει τα 100), όπως πήλινα αγγεία (δίωτα με κομβία στις λαβές, αυλακωτά κανθαρόσχημα, πρόχοι, φιαλόσχημα), σφονδύλια ή ψήφοι, σιδερένια μαχαιρίδια και κοσμήματα (ψήφοι λίθινες ή γυάλινες, σφηκωτήρες, βραχιόλια, κυκλικό περίαπτο, οκτώσχημες πόρπες ώμου και κεφαλής, μία τοξωτή πόρπη στην παράδοση των νησιωτικών).
Τα ευρήματα και των υπολοίπων τύμβων επιτρέπουν μία ευρεία χρονολόγηση της χρήσης του νεκροταφείου σ' όλη τη διάρκεια της εποχής του Σιδήρου και μέχρι τον 7ο αι. π.Χ. Η μελέτη του υλικού και η συνέχιση της ανασκαφής του νεκροταφείου στα λιγοστά ακόμη ανέπαφα παραδείγματα τύμβων θα επιτρέψουν ίσως και την επέκταση των ορίων του νεκροταφείου προς τα άνω αλλά και προς τα κάτω, ώστε να συγκεντρωθούν περισσότερα στοιχεία για τους Άλμωπες και κυρίως σε σχέση με την πληροφορία του Θουκυδίδη για την εκδίωξη τους από την περιοχή μετά την άφιξη των Μακεδόνων, γεγονός, που τοποθετείται από την έρευνα στον 6ο αι. π.Χ.
Κατά τη μυθολογία η περιοχή της Αλμωπίας κατοικούνταν από τους Άλμωπες, πανύψηλους γίγαντες , οι οποίοι εκδιώχθηκαν από τους Τημενίδες.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου