Ο μακεδονικός τάφος "της Κρίσεως" βρίσκεται κοντά στη Νάουσα, στον Κοπανό, στα όρια του δήμου Ανθεμίων. Πρόκειται για έναν μνημειακό διθάλαμο τάφο με διόροφη πρόσοψη δωρικού και ιωνικού ρυθμού. Την πρόσοψη του τάφου κοσμούν τέσσερις ζωγραφικοί πίνακες, που απεικονίζουν τη σκηνή της Κρίσεως του νεκρού στον Κάτω Κόσμο από την οποία πήρε ο τάφος το συμβατικό όνομά του. Χρονολογείται στις αρχές του 3ου αιώνα π. Χ. Ο τάφος είναι κλειστός για το κοινό καθώς ακόμη και σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη η αναστήλωση και συντήρηση του ζωγραφικού του διακόσμου.
Πρόκειται για τον μεγαλύτερο και μνημειακότερο Μακεδονικό τάφο που έχει μέχρι στιγμής αποκαλυφθεί στην περιοχή, ο οποίος ήρθε στο φως τυχαία το 1954.
Είναι ο μόνος Μακεδονικός τάφος με διώροφη πρόσοψη, στην οποία εναλλάσσονται ο δωρικός ρυθμός κάτω και ο ιωνικός επάνω. Τέσσερις δωρικοί ημικίονες και δύο παραστάδες στις γωνίες στηρίζουν το επιστύλιο και τη ζωοφόρο.
Στον κάτω όροφο της πρόσοψης, τέσσερις δωρικού ρυθμού ημικίονες στηρίζουν τον δωρικό θριγκό με τρίγλυφα και μετόπες όπου απεικονίζονται ανάγλυφα σκηνές Κενταυρομαχίας (πάλη Κενταύρων και Λαπιθών).
Πάνω από το γείσο και από μια πολύχρωμη ζώνη με φυτική διακόσμηση αναπτύσσεται η ιωνική ζωφόρος, όπου σε μια σειρά από ανάγλυφα από κονίαμα εικονίζεται μάχη Μακεδόνων και Περσών. Η παράσταση πιθανώς παραπέμπει στην πρόσφατη για την εποχή κατασκευής του τάφου αναμέτρηση των Μακεδόνων με τους Πέρσες (αρχές 3ου αι. π. Χ.).
Ακριβώς κάτω από το αέτωμα, ανάμεσα στους έξι ιωνικούς ημικίονες και στις δύο παραστάδες απεικονίζονται πλαστικά επτά ψευδοπαράθυρα, σε απομίμηση ξύλινων παραθύρων, ενώ διατηρούνται μόνο ελάχιστα τμήματα του αετώματος τα οποία όμως καταμαρτυρούν ότι ήταν κατάκοσμο και ποικιλόχρωμο.
Η ζωγραφική παράσταση των τεσσάρων πινάκων της πρόσοψης είναι μοναδικής μεγαλοπρέπειας, εντάσσεται στη σφαίρα των θρησκευτικών δοξασιών των Ελλήνων και παραπέμπει στον πλατωνικό διάλογο του Γοργία.
Αποτελείται από τέσσερις αυτόνομους πίνακες που αναπτύσσονται ανάμεσα στους δωρικούς ημικίονες. Αριστερά της κεντρικής εισόδου του τάφου, σε δύο πίνακες, εικονίζονται ο νεκρός που οδηγείται από τον Ερμή Ψυχοπομπό στους Κριτές του Κάτω Κόσμου. Στα δεξιά της εισόδου απεικονίζονται ο Αιακός και ο Ραδάμανθυς, οι δυο μυθικοί Κριτές του Άδη. Ο νεκρός, ντυμένος με κοντό χιτώνα και θώρακα, είναι ο μόνος που δεν υπομνηματίζεται επιγραφικά, προφανώς επειδή ήταν πολύ γνωστό πρόσωπο στην κοινωνία της Μίεζας. Εικάζεται ότι πρόκειται για τον Μιεζαίο στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου Πευκέστα.
Εσωτερικά ο τάφος χωρίζεται σ' ένα στενό, αλλά ψηλό προθάλαμο και στον κυρίως ταφικό θάλαμο.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου