Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ευρώπης, που ανασκάφτηκε στο χωριό Βεργίνα και κατέστησε την περιοχή της Ημαθίας παγκοσμίως γνωστή.
Το 1977-78 ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος επεσήμανε στη Βεργίνα (12 χλμ. Ν.Α της Βέροιας, πρωτεύουσας του νομού) σημαντικότατα ευρήματα, ο πλούτος των οποίων επιβεβαίωσε το συμπέρασμα ότι η Βεργίνα ήταν οι Αιγές, η πρώτη πρωτεύουσα του μακεδονικού βασιλείου.
Η αρχαία πόλη, που η αρχαιολογική ανασκαφή σιγά-σιγά αποκαλύπτει στις βόρειες υπώρειες των Πιερίων, έχει ταυτιστεί με βεβαιότητα με τις Αιγές, την αρχαία πρωτεύουσα του βασιλείου της κάτω Μακεδονίας.
Από τις υπάρχουσες ενδείξεις φαίνεται ότι στη θέση υπήρξε συνεχής κατοίκηση από την περίοδο της πρώιμης Χαλκοκρατίας (3η χιλιετία π. Χ.), ενώ ήδη κατά την πρώιμη Εποχή του Σιδήρου (11ος - 8ος αιώνας π. Χ.) οι Αιγές ήταν ένα σημαντικό πλούσιο και πολυπληθές πόλισμα.
Η εποχή της μέγιστης ακμής της πόλης ήταν τα αρχαϊκά (7ος - 6ος αιώνας π. Χ.) και τα κλασικά χρόνια (5ος και 4ος αιώνας π. Χ.), οπότε αποτελούσε το σημαντικότερο αστικό κέντρο της περιοχής, έδρα των Μακεδόνων βασιλέων και τόπο όπου συγκεντρώνονταν τα σημαντικότερα πατροπαράδοτα ιερά.
Η πιο χειροπιαστή μαρτυρία σήμερα για την ακμή της πόλης και του βασιλείου της Μακεδονίας είναι ο πλούτος των βασιλικών τάφων που αποκαλύφθηκαν στην εκτεταμένη νεκρόπολη της πόλης. Τα ευρήματα από τους βασιλικούς τάφους εκτίθενται στο υπόγειο κτίριο - στέγαστρο που προστατεύει τα αρχαία μνημεία της Μεγάλης Τούμπας και σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Οι ανασκαφές στην περιοχή άρχισαν το 19ο αιώνα, συνεχίστηκαν μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τον καθηγητή Κωνσταντίνο Ρωμαίο τη δεκαετία του '30. Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, την σκυτάλη ανέλαβε ο Μανόλης Ανδρόνικος, ο οποίος κατά τη δεκαετία του '50 και '60 πραγματοποίησε ανασκαφές στο νεκροταφείο των τύμβων.
Παράλληλα, ανασκαφές έφεραν στο φως το ανάκτορο των Αιγών και τμήμα της νεκρόπολης.
Το 1977 η σκαπάνη του Μ. Ανδρόνικου αποκάλυψε τους βασιλικούς τάφους της Μεγάλης Τούμπας, ανάμεσα στους οποίους σημαντικότερος ήταν εκείνος του Φιλίππου Β΄ (359-336 π.Χ.). Αυτή η αρχαιολογική ανακάλυψη θεωρείται από τις πιο σημαντικές του 20ου αιώνα.
Η ανασκαφή συνεχίζεται μέχρι σήμερα και έχει αποκαλύψει μια σειρά από σημαντικά μνημεία και κινητά ευρήματα.
Τα σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα του αρχαιολογικού χώρου της Βεργίνας - Αιγών είναι:
Οι βασιλικοί τάφοι της Μεγάλης Τούμπας
Στην ομάδα περιλαμβάνονται τρεις Μακεδονικοί τάφοι και ένας κιβωτιόσχημος. Ανάμεσά τους συγκαταλέγεται ο μεγαλόπρεπος μακεδονικός τάφος του Φιλίππου Β΄ (336 π.Χ.) ο οποίος ήταν ασύλητος και ένας συλημένος κιβωτιόσχημος τάφος. Οι δύο αυτοί τάφοι κοσμούνται με λαμπρές τοιχογραφίες, έργα μεγάλων καλλιτεχνών της εποχής.
Οι βασιλικοί τάφοι στα ΒΔ της πόλης
Στην ομάδα περιλαμβάνονται δύο μακεδονικοί τάφοι, ο λεγόμενος "τάφος του Ρωμαίου" ιωνικός, ναόσχημος των αρχών του 3ου αιώνα π.Χ., και ο "τάφος της Ευρυδίκης", που πιθανότατα ανήκει στη μητέρα του Φιλίππου Β΄ και χρονολογείται γύρω στο 340 π.Χ. Επίσης, τρεις κιβωτιόσχημοι του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ. και τέσσερις λακκοειδείς της υστεροαρχαϊκής εποχής.
Το νεκροταφείο των τύμβων
Πρόκειται για την επιβλητική νεκρόπολη της Εποχής του Σιδήρου (11ος-8ος αιώνας π.Χ.), πλησίον του αρχαιολογικού χώρου των αρχαίων Αιγών στη Βεργίνα, που αποτελείται από περισσότερους από 300 χωμάτινους τύμβους οι οποίοι καλύπτουν συστάδες πλούσια κτερισμένων τάφων.
Το Ανάκτορο και το Θέατρο
Τα δύο πολύ σημαντικά αυτά μνημεία της αρχαίας πρωτεύουσας των Μακεδόνων βασιλέων, των Αιγών, είναι ενταγμένα στο ίδιο οικοδομικό σύνολο, που χρονολογείται στον 4ο αιώνα π.Χ.
Το ιερό της Εύκλειας
Βρίσκεται στα βόρεια του Θεάτρου σε απόσταση περίπου 80 μ. Κατά τις ανασκαφές αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια του προδόμου και του σηκού του μικρού ναού της Εύκλειας των κλασικών χρόνων (4ου αιώνα π.Χ.). Στο σηκό του ναού βρέθηκαν δύο βάσεις αγαλμάτων και υποδοχές τράπεζας προσφορών.
Περιμετρικά από το ναό υπάρχουν βάσεις αναθηματικών αγαλμάτων, δύο από τις οποίες φέρουν το όνομα της Ευρυδίκης, συζύγου του Αμύντα Γ', μητέρας του Φιλίππου Β΄ και γιαγιάς του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
και περιλαμβάνει δύο ναούς του 4ου και του , μνημειακό περιστύλιο και σειρά αναθημάτων, ανάμεσα στα οποία και δύο βάσεις από αναθήματα της βασίλισσας Ευρυδίκης.
Ιερό της Μητέρας των Θεών
Κοντά στο θέατρο έχει αποκαλυφθεί κτίσμα δύο χώρων (προφανώς χώροι μύησης των πιστών) με εστίες, βόθρους, βωμούς και οπές χοών. Στα κτίσματα που έχουν ερευνηθεί ως τώρα και είναι κατασκευασμένα με ευτελή υλικά, βρέθηκαν αναθήματα, πήλινα λατρευτικά αντικείμενα και κεφάλι από πήλινο άγαλμα της θεάς.
Η Ακρόπολη και το τείχος της πόλης
Βρίσκεται στα νότια του οικισμού σε έναν αρκετά απόκρημνο λόφο. Το τείχος εκτείνεται και προς τα ανατολικά της πόλης. Από την Ακρόπολη έχουν ανασκαφεί τμήματα του περιβόλου και του εσωτερικού (οικίες της ελληνιστικής εποχής). Η οχύρωση των Αιγών χρονολογείται στα πρώιμα ελληνιστικά χρόνια (τέλος 4ου αρχές 3ου αιώνα π.Χ.).
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου