Ο αρχαιολογικός χώρος του Παλαικάστρου βρίσκεται στο βορειότερο σημείο της ανατολικής ακτής της Κρήτης και απέχει 90 χλμ από τον Άγιο Νικόλαο. Η αρχαία πόλη κάλυπτε έκταση άνω των 50.000 τ.μ., ήταν πυκνοκατοικημένη και δεν έφερε εξωτερική τείχιση. Η αρχαιολογική σκαπάνη βρετανών αρχαιολόγων έφερε στο φώς, στη θέση Ρουσόλακκος μεγάλο μινωικό οικισμό της Υστερομινωικής περιόδου (1550-1220 π.χ.) καθώς και λείψανα (κυρίως νεκροταφεία) της Πρωτομινωικής και Μεσομινωικής εποχής (3000-1550 π.Χ.). Σε μια από τις συνοικίες της πόλης, στη βορειοανατολική πλευρά της, βρέθηκε το ιερό του Δικταίου Διός με συνεχή λατρεία από τους Γεωμετρικούς χρόνους (8οςπ.χ.αι.) έως τη Ρωμαϊκή εποχή. Το ιερό καταστράφηκε από τους Χριστιανούς στα τέλη του 4ου μ.χ. αιώνα. Σώζονται τμήματα από τον περίβολο του ναού και τον βωμό. Σε άλλη συνοικία ανακαλύφθηκε ελαιοτριβείο, με διαχωριστήρα λαδιού και αποθηκευτικά πιθάρια καθώς και ένα σταφυλοπιεστήριο.
Ο οικισμός διατρέχεται από τον κεντρικό δρόμο με κάθετους πλακόστρωτους δρομίσκους που χωρίζουν την πόλη σε 9 συνοικίες με άρτια οργανωμένο αποχετευτικό σύστημα. Η κάθε συνοικία περιλαμβάνει συνήθως 4-5 οικίες με μεγαλολιθική εξωτερική δόμηση. Η είσοδος βρίσκεται κυρίως στον κεντρικό δρόμο ενώ κλίμακα οδηγεί στο επάνω όροφο. Τα δάπεδα, τα πλακόστρωτα, οι βάσεις των κιόνων είναι κατασκευασμένα από ειδικό ασβεστόλιθο. Το «μέγαρο» είναι το κύριο δωμάτιο του σπιτιού και φέρει φωταγωγό. Εσωτερικά υπάρχει εναλλαγή ξύλινων κιόνων με λίθινη βάση και τετράγωνων παραστάδων. Άλλοι βοηθητικοί χώροι είναι ο προθάλαμος υποδοχής, το λουτρό, η αποθήκη λαδιού, τα μαγειρία.κλπ.
Συντάκτης: Νίκη Καλοπαίδη