Στη θέση Λενικά στο δρόμο από Άγιο Νικόλαο προς Ελούντα ανασκάφηκε ναός της Αφροδίτης και του Άρεως, ελληνιστικών χρόνων. Του ναού προϋπήρχε ιερό των γεωμετρικών χρόνων. Η βυθισμένη αρχαία πόλη Ολους βρίσκεται στον ισθμό που ενώνει την ξηρά με τη χερσόνησο Νησί (ή Σπιναλόγκα) Ελούντας. Τα αρχαιολογικά ευρήματα από αυτήν φυλάσσονται στο Μουσείο Αγίου Νικολάου. Στις Επάνω Πινές Ελούντας, ερείπια ελληνιστικού πύργου - φυλακείου της πόλης Ολούντος και αρχαίες επιγραφές σε βράχους.
Στη θέση Πόρος, στον ισθμό που συνδέει τη χερσόνησο με την ακτή, ερείπια τρίκλιτης παλαιοχρι στιανικής βασιλικής (τέλος 5ου αι.) με πρόσκτισμα. Στο μεσαίο κλίτος, ψηφιδωτό δάπεδο με ονόματα δωρητών. Στην Α. πλευρά της νησίδας Κολοκυθιά, ερείπια τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής με τριμερές εγκάρσιο κλίτος (6ος αι.), ίσως αρχικά ξυλόστεγης που μετασκευάστηκε σε θολοσκεπή. Σώζεται μέρος του ψηφιδωτού δαπέδου του ιερού. Πολυάριθμα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη και γλυπτά.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου