Χαλκίς
Ίχνη εγκατάστασης από την πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3 η χιλιετία π.Χ.). Μυκηναϊκά νεκροταφεία θαλαμωτών τάφων της περιόδου 1600 - 1200 π.Χ. Η πόλη αναφέρεται από τον Όμηρο στον κατάλογο των πλοίων που έλαβαν μέρος στην εκστρατεία της Τροίας.
Ιδρύθηκε γύρω στο 800 π.Χ. με τον συνοικισμό γειτονικών κωμών. Έντονη ήταν η παρουσία της πόλης κατά το Δεύτερο ελληνικό Αποικισμό τον 8 ο αι. π.Χ. (αποικίες στη Χαλκιδική και την Κάτω Ιταλία). Στα τέλη του 8 ου - αρχές του 7 ου αι. π.Χ. τοποθετείται η σύγκρουση της με την Ερέτρια για την κυριαρχία στο Ληλάντιον Πεδίον. Τον 4 ο αι. π.Χ. έγινε ναυτική βάση των Μακεδόνων. Το 197 π.Χ. την κυρίευσαν οι ρωμαίοι. Η πόλη ερημώθηκε από σεισμό το 365 μ.Χ. Η γέφυρα πάνω από τον πορθμό του Ευρίπου κατασκευάστηκε μετά το 411 π.Χ. και στα τέλη του 4 ου αι. π.Χ. έγινε «δίπλεθρος» (μήκος 60 μ.). Η αρχαία πόλη βρίσκεται κάτω από τη σύγχρονη. Στο λόφο Βελή Μπαμπά, οχυρωμένη ακρόπολη των κλασικών χρόνων (5 ος - 4 ος αι. π.Χ.), ενώ στο Βαθροβούνι, πάνω από τον κόλπο του Αγίου Στεφάνου, σώζεται μεγάλο τμήμα του ελληνιστικού τείχους με 18 πύργους (3 ος αι. π.Χ.), που έφθανε ως τον Τροχό και την πηγή Αρέθουσα.
Έχουν ανασκαφεί κλασικά σπίτια, δεξαμενές καθώς και εργαστήρια μεταλλοτεχνίας, κεραμοπλαστικής και επεξεργασίας πορφύρας σε διάφορες συνοικίες της νέας πόλης. Στο σημαντικό ναό του Ολυμπίου Διός (α' τέταρτο 5 ου αι. π.Χ.) ίσως ανήκουν ορισμένα δωρικά κιονόκρανα από την περιοχή του μεσαιωνικού κάστρου.
Στους ελληνιστικούς χρόνους ανήκουν λείψανα σπίτιων με στοές, αίθρια και ανδρώνες με ψηφιδωτά δάπεδα (3 ος - 2 ος αι. π.Χ.). Η πόλη άκμασε επίσης κατά το 2 ο αι. μ.Χ. και τότε χρονολογούνται επαύλεις με πολυτελή εξοπλισμό (αίθρια, λουτρά, τοιχογραφίες). Τάφοι κλασικών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων με ποικίλα κτερίσματα. Επί Ιουστινιανού Α' (6 ος αι.) οι δύο όχθες του Ευρίπου συνδέθηκαν με κινητή γέφυρα (ζεύγμα). Από άγνωστο κτίριο προέρχεται παλαιοχριστιανικό δάπεδο με φυτικό διάκοσμο (α' μισό 5 ου αι.). Η Αγία Παρασκευή, τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, οικοδομήθηκε για πρώτη φορά στα χρόνια του Θεοδοσίου Α' (5 ος αι.) ως ναός της Θεοτόκου και ανοικοδομήθηκε πιθανώς το 12 ο αι. Λείψανα του βαπτιστηρίου δυτικά του ναού.
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο ευρήματα από την περιοχή της Χαλκίδος αλλά και την υπόλοιπη Εύβοια.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου