Ο επονομαζόμενος Δυτικός Αρχαιολογικός Χώρος, βρίσκεται στο κέντρο της πόλης της Κω.
Στην περιοχή έχουν μεταξύ των άλλων αποκαλυφθεί τμήμα του Γυμνασίου, οι Δυτικές Θέρμες, το «Nυμφαίο», η οικία της Eυρώπης, η οικία του Σιληνού, το ψηφιδωτό της Kρίσεως του Πάριδος, δύο παλαιοχριστιανικές βασιλικές και η διασταύρωση των δύο κεντρικών δρόμων της αρχαίας πόλης.
Τα οικοδομήματα που ανακαλύφθηκαν διατρέχουν μια ευρεία χρονική περίοδο που εκτείνεται από την εποχή του συνοικισμού της Κω (4ος π.Χ. αιώνας) έως και την καταστροφή της το 554 μ. Χ. Βρέθηκε ακόμη τμήμα της προϋπάρχουσας μυκηναϊκής πόλης καθώς και γεωμετρικοί τάφοι.
Τα σημαντικότερα ευρήματα είναι:
Νεώσοικοι: ήταν κτίρια, όπου φυλάσσονταν τα πλοία, όταν δεν χρησιμοποιούνταν. Επίσης, στην περιοχή του λιμανιού της Κω βρέθηκε το αρχαίο νεώριον (ναύσταθμος).
Θέρμες λιμένος: Βρίσκονται επί της οδού Ηροδότου και η τεχνική της τοιχοποιία τις χρονολογεί στον 3ο μ.Χ. αιώνα. Αποτελούνταν από κυκλική αίθουσα με στοές και τοίχους από θερμομονωτικά τούβλα. Στα δυτικά και βόρεια των Θερμών του Λιμένος βρέθηκαν ψηφιδωτά δάπεδα του 5ου-6ου μ.Χ. αιώνα.
Στάδιο: βρίσκεται ανάμεσα στις βόρειες Θέρμες και στο δυτικό Γυμνάσιο και έχει προσανατολισμό από ΒΔ προς ΝΔ. Το σχήμα του ήταν παραλληλόγραμμο και όχι το σύνηθες πεταλοειδές.
Βόρειες Θέρμες: χρονολογούνται στον 3ο μ. Χ. αιώνα. Ήταν ένα μεγάλο οικοδόμημα με μακριά αίθουσα με αψίδες και θόλους. Στο Δ τμήμα τους βρίσκονται τα υπόκαυστα και δίπλα τους βρέθηκαν διάφορα αρχιτεκτονικά στοιχεία και επιγραφές με σημαντικότερη εκείνη του κανονισμού λατρείας του Εναγωνίου Ερμού. Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν την ύπαρξη ενός γειτονικού ελληνιστικού Βορείου Γυμνασίου, που δεν έχει εντοπισθεί.
Η Αρχαία Ακρόπολη επί της οποίας διαπιστώθηκε ανασκαφικά ότι είχε αναπτυχθεί οικισμός της πρώιμης εποχής του χαλκού (τρίτη χιλιετία π.Χ.). κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, όταν είχε χάσει πλέον τον αμυντικό ρόλο της, οικοδομήθηκαν στο ύψωμα της ακρόπολης πολυτελείς οικίες.
Το δυτικό Γυμνάσιο, το οποίο είναι κτίσμα της ελληνιστικής περιόδου, βρισκόταν σε άμεση επαφή με το στάδιο, από το οποίο το χώριζε ένας στενός δρόμος πλάτους 1, 20μ. Ήταν μεγάλο παραλληλόγραμμο κτίριο (διαστάσεων 200μ. επί 120μ.) με περίστυλη εσωτερική αυλή και χρησίμευε για άθληση κατά το χειμώνα. Επίσης, αποκαλύφθηκαν και αναστηλώθηκαν 17 από τους 81 κίονες που εκτιμάται ότι διέθετε η ανατολική στοά του οικοδομήματος. Το κτίσμα καταστράφηκε από σεισμό που συνέβη το 469 μ. Χ. Το ψηφιδωτό δάπεδο του Δυτικού Γυμνασίου είναι ένα από τα μεγαλύτερα, που έχουν αποκαλυφθεί στην Κω. Ο ψηφιδωτός διάκοσμος χωρίζεται σε 3 πλαίσια, τα οποία περιβάλλονται με παραστάσεις θηριομαχιών. Το δεξί πλαίσιο είναι κατεστραμμένο και στο κεντρικό μόλις διακρίνεται ένας Κένταυρος με λύρα και οι μορφές της Ψυχής ή της Σελήνης. Στο αριστερό πλαίσιο απεικονίζεται η κρίση του Πάριδος, όταν πρόσφερε το μήλο της Έριδος στη Θεά Αφροδίτη και προκάλεσε τον Τρωικό πόλεμο. Στις δυο ζώνες, άνω και κάτω του πλαισίου εικονίζονται διατεταγμένες σε δύο πεντάδες οι 9 Μούσες και ο Θεός Απόλλων (στο κέντρο της κάτω πεντάδας).
Οι Δυτικές Θέρμες οι οποίες κατασκευάστηκαν τον 3ο μ. Χ. αιώνα στο νότιο τμήμα του Δυτικού Γυμνασίου, σε τραπεζοειδές σχήμα. Καταλάμβαναν τους χώρους των αιθουσών πίσω από την ανατολική στοά του Δυτικού Γυμνασίου και εκτείνονταν σχεδόν στο μισό μήκος της ανατολικής του πτέρυγας. Σήμερα σώζεται ένα τμήμα της θολωτής στέγης και μια αναστηλωμένη πόρτα. Το κτίριο των Θερμών έπαθε σοβαρές ζημίες κατά το σεισμό του 469 μ. Χ. και έκτοτε ένα μέρος του μετατράπηκε σε παλαιοχριστιανική βασιλική
Αρχαία οδός (cardo) η οποία χρονολογείται στον 3ο αι. μ. Χ. Είναι κατασκευασμένη από αμυγδαλόπετρα (ή τραβερτίνη, είδος ασβεστόλιθου) και εκατέρωθεν του αμαξιτού τμήματός της υπάρχουν πεζοδρόμια. Κάτω από το αμαξιτό τμήμα διέρχεται υπόνομος ενώ στην τοιχοποιία πάνω από το δυτικό (δεξί) πεζοδρόμιο βρέθηκαν αγωγοί νερού.
Το Νυμφαίον είναι στην πραγματικότητα κτίριο δημοσίων ουρητηρίων (το όνομα του δόθηκε κατ' ευφημισμόν). Βρίσκεται σχεδόν απέναντι από τις δυτικές Θέρμες. και χρονολογείται στα τέλη του 3ου μ. Χ. αιώνα.
Η μεγάλη οδική αρτηρία της αρχαίας πόλης ή "αρχαία οδός με τις στοές" ή decumano massimo. Με κατεύθυνση από Α προς Δ οδηγούσε έξω από τα τείχη της πόλης.
Η Oικία της «Aρπαγής της Eυρώπης» ονομάστηκε έτσι από το ψηφιδωτό δάπεδο με θέμα την αρπαγή της Eυρώπης από το Δία μεταμορφωμένο σε ταύρο, που κοσμεί ένα από τα δωμάτιά της. Σε μια από τις αίθουσες της βρέθηκε ψηφιδωτό (3 x 3,2 μ.) που παρουσιάζει τη γυμνή νύμφη Ευρώπη να μεταφέρεται μέσα στα κύματα κρατημένη από τα κέρατα του ταύρου - Δία. Στις καλοδιατηρημένες αίθουσες της οικίας σώζονται ψηφιδωτά - κίονες, βάσεις κιόνων και αξιοσημείωτης τεχνικής εκτέλεσης αποχετευτικές εγκαταστάσεις.
H αρχική κατασκευή της οικίας αυτής ανάγεται στους ελληνιστικούς χρόνους, στα τέλη του 3ου ή στις αρχές του 2ου αι. π. X. Μέρος της διακόσμησης αυτής της οικίας αποτελούσαν μια σειρά από αξιόλογα αγάλματα, τα οποία χρονολογούνται στο 2ο μ.Χ. αιώνα (ρωμαϊκή εποχή) και εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κω.
Σε ένα από τα αγάλματα παριστάνεται η Υγεία να κρατά μεγάλο φίδι με το δεξί χέρι ενώ με το αριστερό του προσφέρει αυγό. Στα πόδια της ο Έρως-Ύπνος. Σε άλλο άγαλμα απεικονίζεται ο θεός Διόνυσος, ο οποίος στηρίζεται με το αριστερό χέρι σε κορμό γύρω από τον οποίο ελίσσεται κλήμα ενώ στην κορυφή του διακρίνεται ο θεός Παν να παίζει τη σύριγγα. Το δεξί χέρι του Διόνυσου κρατά κύπελλο και αγκαλιάζει ένα Σάτυρο. Στα πόδια τους κάθεται ο Ερωτιδέας (μικρός Έρως) ο οποίος παίζει με πάνθηρα. H οικία της αρπαγής της Ευρώπης έχει αναστηλωθεί και είναι επισκέψιμη.
Η Οικία του Σιληνού η οποία διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση, είναι πλήρως στεγασμένη για την προστασία των τοιχογραφιών και τού ψηφιδωτού που κοσμεί το δάπεδό της. Στο πάνω πλαίσιο του ψηφιδωτού εικονίζεται γενειοφόρος Σιληνός ντυμένος με χλαμύδα και μανδύα, ζωσμένος με κισσό, ο οποίος κρατά θύρσο και κάθεται αναπαυτικά στη ράχη ενός μουλαριού. Στο κάτω πλαίσιο εικονίζεται εκπαίδευση μονομάχων και στο κέντρο ο εκπαιδευτής τους με κλάδο φοινικιάς. Διακρίνονται τα ονόματα των δύο στα δεξιά (Ζέφυρος και Ύλας) και του ενός στα αριστερά (Αιγιαλός).
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου
