Το Ασκληπιείο βρίσκεται 3,5 χλμ. νοτιοδυτικά της Κω, στην περιοχή Παναγία Ταρσού, χτισμένο στις πλαγιές ενός χαμηλού λόφου με θαυμάσια θέα στα μικρασιατικά παράλια. Η επιλογή του χώρου ήταν πολύ επιτυχημένη για την κάλυψη της ψυχικής ανάρρωσης των ασθενών.
Οι έρευνες για τον εντοπισμό του Ασκληπιείου από αρχαιολογικές ενδείξεις και τοπικές αφηγήσεις ξεκίνησαν τα τέλη του 19ου αι., αλλά το ιερό αποκαλύφθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Εκτός από τα διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη, συνέβαλε σημαντικά στον εντοπισμό του η γειτνίαση με πηγές που θα τροφοδοτούσαν στην αρχαιότητα το ιερό με το απαραίτητο νερό.
Ο ιερός χώρος, όπου ο Ιπποκράτης, ένας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της ιατρικής επιστήμης στους αρχαίους χρόνους εφάρμοσε κατά τρόπο συστηματικό την επιστήμη της Ιατρικής, σε αντίθεση με το ιερό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο, όπου ακολουθήθηκε η παραδοσιακή θεραπεία, που βασιζόταν στη θαυματουργή επέμβαση του θεού, ο οποίος εμφανιζόταν στα όνειρα των ασθενών και υποδείκνυε τη θεραπεία τους κατά την εγκοίμησή τους σε ειδικό χώρο του ιερού.
Το Ασκληπιείο άκμασε κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο ως τόπος ξεκούρασης και θεραπείας. Οι ίδιοι οι θεράποντες ιατροί του Ασκληπιείου ήταν και ιερείς του Ασκληπιού. Τον 2ο αι. π.Χ. η φήμη του ιερού και της ιατρικής σχολής που είχε ιδρύσει εκεί ο Ιπποκράτης είχε εξαπλωθεί σε όλη την Ελλάδα. Έτσι θεσπίστηκε, η ασυλία του ιερού (δηλαδή η προστασία του ιερού από πολεμικές ή άλλες εχθρικές ενέργειες) και η καθιέρωση των Μεγάλων Ασκληπιείων (πεντετηρική εορτή με μουσικούς και γυμνικούς αγώνες, όπου συμμετείχαν όλες οι ελληνικές πόλεις).
Η πρωιμότερη χρήση του χώρου ανάγεται στη μυκηναϊκή και στη γεωμετρική εποχή, όπως υποδεικνύουν ευρήματα που προέρχονται κυρίως από τάφους. Στους επόμενους αιώνες στην περιοχή υπήρχε λατρεία του θεραπευτή δαίμονα Παιήονα, και του θεού Απόλλωνα, πατέρα του Ασκληπιού. Ο Απόλλωνας, μάλιστα, έφερε την επωνυμία Κυπαρίσσιος, λόγω του ιερού άλσους των κυπαρισσιών που περιέβαλλε το τέμενος και το οποίο προστατευόταν με ιερό νόμο. Στο χώρο λατρεύονταν και άλλοι θεοί των Κώων, όπως ο Ζεύς Ικέσιος, ο Ζεύς Πατρώος, ο Ζεύς Μηχανεύς, η Αθηνά Φρατρία, ο Απόλλων Κάρνειος και οι Μοίρες, ενώ τον 4ο αι. π. X., την εποχή ίδρυσης της πόλης Kω-Μεροπείας, προστέθηκε και η λατρεία του Ασκληπιού, που αναδείχθηκε σε μία από τις σημαντικότερες δημόσιες λατρείες της Κω κατά τον 3ο και 2ο αι. π.Χ.
Τότε το ιερό σχεδιάσθηκε και αναπτύχθηκε ως ενιαίο συγκρότημα κτηρίων με σκοπό την λατρεία του Ασκληπιού και σταδιακά επεκτάθηκε σε τρία άνδηρα. Το κέντρο της λατρείας αρχικά αποτελούσε ένας βωμός των μέσων του 4ου αι. π.Χ., στο μεσαίο άνδηρο. Στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. διαμορφώθηκε η στοά του κατώτερου ανδήρου, οικοδομήθηκε ένας ιωνικός ναΐσκος αφιερωμένος στον Ασκληπιό και ένα άβατο για την εγκοίμηση των πιστών στο μεσαίο άνδηρο, ενώ δημιουργήθηκε και ένα ψηλότερο, τρίτο άνδηρο.
Το ιερό γνώρισε μεγάλη ακμή στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους και απέκτησε πανελλήνια φήμη, ιδιαίτερα μετά το 242 π. Χ. Στις αρχές του 2ου αι. π.Χ. το Ασκληπιείο τέθηκε υπό την προστασία του βασιλιά Ευμένη Β΄ της Περγάμου και τότε απέκτησε τη σημερινή του μνημειακή όψη. Κατασκευάσθηκε μία μεγαλύτερη, επιβλητική κεντρική κλίμακα, που οδηγούσε στο ανώτερο άνδηρο, στο κέντρο του οποίου οικοδομήθηκε μεγάλος δωρικός ναός αφιερωμένος στον Ασκληπιό, αντίγραφο του ναού της Επιδαύρου. Την ίδια περίοδο οικοδομήθηκαν στις τρεις πλευρές του ανδήρου δωρικές στοές με δωμάτια για τους ασθενείς, σε αντικατάσταση των παλαιοτέρων ξύλινων στοών, ανακατασκευάσθηκε ο παλαιός βωμός του Ασκληπιού στο μεσαίο άνδηρο, στα πρότυπα του βωμού του Διός της Περγάμου, ενώ στο χαμηλότερο άνδηρο δημιουργήθηκε και η μνημειακή είσοδος-πρόπυλο στο ιερό.
Τον 1ο αι. μ.X. οικοδομήθηκαν οι τουαλέτες, οι λεγόμενες βεσπασιανές, ένα μεγάλο συγκρότημα θερμών, ο ναΐσκος αφιερωμένος στον Ασκληπιό, στην Υγεία και στην Ηπιόνη, και μία βιβλιοθήκη. Οι θέρμες και η παροχή του νερού ήταν δωρεά του διάσημου Kώου γιατρού Γάιου Στερτίνιου Ξενοφώντα, ο οποίος ζούσε στη Ρώμη και ήταν προσωπικός ιατρός των αυτοκρατόρων Τιβέριου, Κλαύδιου και Νέρωνα, ενώ δικές του δωρεές ήταν και ο ναΐσκος και η βιβλιοθήκη. Την εποχή των Αντωνίνων, το 2ο αι. μ.Χ. κτίσθηκε ο κορινθιακός ναός του Απόλλωνα, ενώ τον 3ο αι. μ.X. προστέθηκαν θέρμες στην ανατολική πλευρά του χαμηλότερου ανδήρου. Ο χώρος εξακολούθησε να λειτουργεί μέχρι την ύστερη αρχαιότητα, όπως υποδεικνύει ένας θησαυρός νομισμάτων του 4ου αι. μ.Χ. και εγκαταλείφθηκε μετά τους σεισμούς που έγιναν το 469 και το 554 μ.Χ
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου
