Το Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού (ΜΕΕΛ) στη Σπάρτη στοχεύει να αναδείξει τον πολιτισμό και την τεχνολογία της ελιάς και της ελαιοπαραγωγής, που συνδέεται άρρηκτα με την ελληνική και γενικότερα τη μεσογειακή ταυτότητα.
Στον άνω όροφο παρουσιάζονται οι πρώτες μαρτυρίες (υλικά κατάλοιπα, γραπτές αναφορές) για την ελιά στον ελλαδικό χώρο, η συμβολή της στην οικονομία, από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι τον 20ό αιώνα, ο ρόλος της στη διατροφή, τη φροντίδα του σώματος (καλλωπισμός, φαρμακευτικές χρήσεις), το φωτισμό, ενώ ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη συμβολική διάσταση που προσλαμβάνει στη θρησκεία, τη μυθολογία, τα ήθη και τα έθιμα. Η ενότητα κλείνει με μια σύντομη παρουσίαση της θέσης της ελιάς στην τέχνη.
Ο κάτω όροφος είναι αφιερωμένος στην τεχνολογία παραγωγής του ελαιόλαδου από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα.
Στην ημιυπαίθρια Έκθεση, μπορεί ο επισκέπτης να δει τους μηχανισμούς ενός προϊστορικού, ενός ελληνιστικού κι ενός βυζαντινού ελαιοτριβείου, οι οποίοι μπορούν να τεθούν σε λειτουργία στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του μουσείου. Μηχανισμοί και κινούμενες μακέτες επεξηγούν τα διάφορα στάδια της ελαιοπαραγωγής και την εξέλιξη της αντίστοιχης τεχνολογίας μέσα στο χρόνο. Η Έκθεση συμπληρώνεται με μία ενότητα αφιερωμένη στη σαπωνοποιία.
Στο εκθετήριο του μουσείου παρουσιάζονται σχετικά προϊόντα ντόπιων παραγωγών, ενώ φιλοδοξία του Μουσείου της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού είναι να αποτελέσει ένα ζωντανό οργανισμό που συμβάλλει στην αειφόρο ανάπτυξη, παραπέμποντας τους επισκέπτες στους Δρόμους της Ελιάς.
Το Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού άνοιξε για το κοινό στα τέλη του 2002. Στεγάζεται στο κτίριο της παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρείας της Σπάρτης, το οποίο ανήκει στο Δήμο Σπάρτης. Το κτίριο ήταν σε πολύ κακή κατάσταση, γι' αυτό και διατηρήθηκε μόνο η πρόσοψή του, ενώ το υπόλοιπο κτίσμα κατασκευάστηκε από την αρχή, με βάση τις σύγχρονες μουσειακές προδιαγραφές. Πολλά από τα εκθέματα είναι δωρεές ή δάνεια κατοίκων της ευρύτερης περιοχής στην οποία διεξήχθη η σχετική έρευνα.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου