Το νερό έπαιξε στο παρελθόν σημαντικό ρόλο για την πόλη της Έδεσσας, καθώς οι νερόμυλοι λειτουργούσαν με τη βοήθεια της υδραυλικής ενέργειας.
Η υδραυλική ενέργεια είναι μια ανεξάντλητη, καθαρή και ανανεώσιμη πηγή ενέργειας και χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια από τον άνθρωπο. Το νερό πέφτοντας από κάποιο ύψος ή ρέοντας με μεγάλη ταχύτητα μπορεί να περιστρέψει μεγάλους τροχούς που έχουν πτερύγια στην περιφέρειά τους, τους υδροστρόβιλους.
Στο νερόμυλο είναι δυνατό τα πτερύγια να αντικατασταθούν από φατνώματα (κουβάδες) με πάτο, ώστε το νερό να εγκλωβίζεται ώσπου να αδειάσει από την περιστροφή, με αποτέλεσμα να επιταχύνεται η κίνηση από το βάρος.
Το νερό καθώς πέφτει από τον ξύλινο αγωγό (καρούτα), δίνει την απαραίτητη ενέργεια για την περιστροφή του τροχού (ντουλάπα). Το ζεύγος των οδοντωτών τροχών 4πλασιάζει περίπου τις στροφές και με την τροχαλία επίπεδου ιμάντα μεταδίδεται η περιστροφική κίνηση στην κεντρική άτρακτο. Από την άτρακτο η κίνηση μεταφέρεται ταυτόχρονα στις μυλόπετρες, και στο εσωτερικό του μύλου όπου βρίσκονται το αμπάρι, τα κόσκινα, το τριέρι, η μηχανή πλύσης, καθώς επίσης και στα αναβατόρια που μεταφέρουν το σιτάρι και τα άλευρα. Μετά το άλεσμα του σιταριού, το αλεύρι κοσκινίζεται και τοποθετείται στα σακιά.
Ένας τέτοιος αλευρόμυλος υπήρχε πριν από το 1901 στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το Υπαίθριο Μουσείο Νερού.
Στο σωζόμενο κτίριο, υπάρχουν μέρη του νερόμυλου τα οποία έχουν διατηρηθεί ατόφια, ενώ το κομμάτι που βρίσκεται μπροστά έχει ανακατασκευαστεί.
Το ξύλινο οίκημα δίπλα στο μύλο κατασκευάσθηκε αργότερα. Στο ισόγειο του πέτρινου κτιρίου υπάρχουν 3 ζεύγη από μυλόπετρες, το γνήσιο μεγάλο ξύλινο δοχείο (container), η μηχανή η οποία καθαρίζει το αλεύρι, η μηχανή πλύσης, οι ιμάντες μεταφοράς και η χοάνη μέσα στην οποία άδειαζαν τα σακιά. Στο βόρειο τμήμα είναι ορατά τα σημεία παροχής νερού.
Σήμερα, ο νερόμυλος ανακατασκευασμένος, φιλοξενεί τις δραστηριότητες των μαθητικών ομάδων που επισκέπτονται το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Έδεσσας.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου