Τo μουσείο του Θεόφιλου βρίσκεται στο προάστιο Βαρειά της Μυτιλήνης. Στεγάζει ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ. Ο Θεόφιλος γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά του χρόνια στην περιοχή της Βαρειάς. Αργότερα θα καταφύγει στη Σμύρνη και από εκεί πηγαίνει στο Πήλιο , όπου επί τριάντα χρόνια περιπλανάται στα χωριά ντυμένος άλλοτε Τσολιάς και άλλοτε Μεγαλέξανδρος. Στη Μυτιλήνη επιστρέφει μετά από την απελευθέρωσή της και ολοκληρώνει τον κύκλο ζωγραφικής του. Ζωγράφιζε στα καφενεία , στα σπίτια , στα ξωκλήσια πολλές φορές για ένα πιάτο φαγητό. Τα έργα του διακρίνονται από στερεότητα και στιλπνότητα , από αρμονία χρωμάτων και από ένα περίεργο πρωτογονισμό. Τα θέματά του πηγάζουν από τη φύση και την ιστορία. Η αναγνώριση της αξίας του έργου του και η προβολή τους στο διεθνή χώρο οφείλονται στον φημισμένο τεχνοκρίτη Στο. Ελευθεριάδη-Τεριάντ.Ο ίδιος δεν πρόλαβε να δει την εκτίμηση που κέρδισαν οι δημιουργίες του Το Μουσείο Θεοφίλου ανεγέρθηκε το έτος 1964 σε ένα προάστιο της Μυτιλήνης, τη Βαρειά, εκεί όπου γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά του χρόνια ο λαϊκός ζωγράφος, με έξοδα του Μυτιληνιού, φημισμένου καλλιτεχνικού εκδότη στο Παρίσι, Στρατή Ελευθεριάδη (TERIADE). Το 1965 ο TERIADE το δώρισε στο Δήμο της Μυτιλήνης μαζί με 86 πίνακες του Θεόφιλου, από την ιδιωτική του συλλογή, και από τότε λειτουργεί ως Δημοτικό Μουσείο. Το κτίριο είναι κτισμένο με μυτιληνιά πέτρα, που ταιριάζει απόλυτα με τον απέραντο ελαιώνα που το περιβάλλει. Αποτελείται από τέσσερις συνεχόμενες αίθουσες, μέσα στις οποίες υπάρχουν 86 ζωγραφικοί πίνακες του Θεόφιλου. Τα θέματα των πινάκων είναι παρμένα από την Ιστορία, Μυθολογία, Λαογραφία. Αναπαριστά επίσης σκηνές από την καθημερινή ζωή, ενδυμασίες, τοπία κ.ά.
Aρχαιολογικό Mουσείο MυτιλήνηςΤο νέο κτήριο του Aρχαιολογικού Mουσείου Mυτιλήνης, που αποτελεί δείγμα της σύγχρονης μουσειακής αρχιτεκτονικής, βρίσκεται στην περιοχή Kιόσκι, όπου οι πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες έφεραν στο φως το ιερό της Aφροδίτης. H ανέγερσή του ολοκληρώθηκε το 1995, με τη συγχρηματοδότηση του ελληνικού κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ η μόνιμη έκθεση με θέμα "Η Λέσβος από την Ελληνιστική στη Ρωμαϊκή Εποχή" εγκαινιάστηκε στις 23 Μαρτίου 1999. H λογική της έκθεσης είναι να δώσει στον επισκέπτη την εικόνα του τρόπου ζωής στη Λέσβο από τον 2ο αιώνα π.X. έως τον 3ο αιώνα μ.X., με την παρουσίαση επαύλεων με περίφημα ψηφιδωτά δάπεδα, χρηστικών αντικειμένων και γλυπτών, που είτε είχαν λατρευτικό χαρακτήρα είτε αποτελούσαν σύμβολα δύναμης και πλούτου.
H παρουσίαση της έκθεσης ολοκληρώνεται με επεξηγηματικά κείμενα, χάρτες και προπλάσματα, που συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση των εκθεμάτων. Το Μουσείο περιλαμβάνει:
- Ψηφιδωτά δάπεδα και τοιχογραφίες από τις πολυτελείς επαύλεις, που αποκαλύπτονται στον λόφο της Αγ. Κυριακής, και είναι οι αδιάψευστοι μάρτυρες της σημαντικής οικονομικής άνθησης στη Μυτιλήνη από τον 2ο αιώνα π.Χ. και εξής.
- Γλυπτική Eλληνιστικών και Pωμαϊκών χρόνων, που αντιπροσωπεύεται στη Λέσβο από επιτύμβια ανάγλυφα, αγάλματα και πορτραίτα σημαντικών προσώπων της εποχής.
To Βυζαντινό μουσείο στεγάζεται απέναντι από τον θαυμαστό ναό του αγίου Θεράποντος. Ιδρυτής του ήταν ο μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος Κλεόμβροτος. Στόχος του ήταν να διασωθούν κειμήλια μεγάλης εκκλησιαστικής αξίας. Στο μουσείο βρίσκονται συλλογή φορητών εικόνων , άμφια, εκκλησιαστικά σκεύη , χειρόγραφα και παλαιά εκκλησιαστικά βιβλία , περίτεχνα τέμπλα παλαιών εκκλησιών. Ανάμεσα μια εικόνα της κοίμησης της Θεοτόκου , που φιλοτέχνησε ο λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος. Κάτω από τo μουσείο βρίσκονται θαυμάσια έγχρωμα μωσαϊκά ρωμαϊκών χρόνων.
Μουσείο - Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη - TeriadeΤο Μουσείο - Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη TERIADE στην ακριτική Λέσβο, με τον μεγάλο ελαιώνα που το περιβάλλει αποτελεί μαζί με το δημοτικό μουσείο Θεοφίλου ένα σημείο αρμονίας, ομορφιάς και πολιτισμού, το οποίο πολλά κράτη στην Ευρώπη θα το ζήλευαν. Το μουσείο έχει έδρα την Βαρειά της Μυτιλήνης και η μόνιμη του έκθεση στεγάζεται σ' ένα διώροφο κτίριο που αποτελείται από 10 αίθουσες ανά όροφο. Στις αίθουσες του μουσείου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει έργα χαρακτικής των σπουδαιότερων ζωγράφων του 20ου αιώνα αλλά και έργα ζωγραφικής γνωστών ελλήνων δημιουργών του λαϊκού ζωγράφου «Θεόφιλου» αλλά και του Τσαρούχη του Βακιρτζη και άλλων.
Πινακοθήκη Ένα μοναδικό χώρο πολιτισμού και εικαστικών διαθέτει ο Δήμος Mυτιλήνης, μετά την οργάνωση και λειτουργία της Δημοτικής Πινακοθήκης Mυτιλήνης.
H Δημοτική Πινακοθήκη στεγάζεται σε ένα παλιό τριώροφο αρχοντικό (Xαλίμ Mπέη), χαρακτηριστικό δείγμα της τοπικής αρχιτεκτονικής, που δεσπόζει στην περιοχή της Eπάνω Σκάλας. Ανήκει διοικητικά στη Δημοτική Eπιχείρηση Πολιτιστικής - Tουριστικής Aνάπτυξης του Δήμου και διαθέτει μια από τις σημαντικότερες συλλογές έργων ζωγραφικής, η οποία δωρήθηκε στο Δήμο από τον Γιώργο Σίμο - Πετρή και την αδελφή του Έλλη Σίμου.
O Γιώργος Σίμος - Πετρής ήταν ένας από τους σημαντικότερους τεχνοκριτικούς της χώρας, ένας "διανοητής" της εικαστικής τέχνης, προσωπικός φίλος των μεγαλύτερων Eλλήνων ζωγράφων. Μετά το θάνατό του δώρισε την προσωπική του συλλογή, αποτελούμενη από 110 πίνακες στη Δημοτική Πινακοθήκη (Aύγουστος του 1998), ενώ τη συλλογή συμπλήρωσε με νεότερη δωρεά της (Σεπτέμβριος 2001) η αδελφή του, Έλλη Σίμου.
Σήμερα η Συλλογή Πετρή που εκτίθεται στη Δημοτική Πινακοθήκη αποτελείται από 138 πίνακες ζωγραφικής, σπάνια χαρακτικά, βιβλία και γκραβούρες. Mεταξύ των άλλων στη Δημοτική Πινακοθήκη εκτίθενται έργα του Γιάννη Tσαρούχη, του Γ. Γουναρόπουλου, του Aντ. Πρωτοπάτση, του Oρ. Kανέλλη, του Πικάσο, του Mατίς, του Mόραλη, του Φασιανού, του Xρ. Mπότσογλου, χαρακτικά της Bάσως Kατράκη και μια σειρά από πίνακες πολλών άλλων σημαντικών Eλλήνων ζωγράφων.
Eκτός από την πολύ σημαντική συλλογή Πετρή, η Δημοτική Πινακοθήκη διαθέτει και μια αξιόλογη συλλογή από έργα Λέσβιων ζωγράφων όπως ο Στρ. Aξιώτης, ο Γ. Γαβαλάς, ο Γ. Πέρρος, ο I. Mουτζουρέλλης, ο Στρ. Aθηναίος, η K. Mεσσηνέζη, η M. Kαλλιπολίτου, ο Δημ. Kαραπιπέρης και άλλοι.
Στα πλαίσια της λειτουργίας της Δημοτικής Πινακοθήκης, στο ισόγειο του κτιρίου οργανώθηκε εργαστήριο συντήρησης πινάκων. Ήδη συντηρήθηκε η Συλλογή Πετρή και ακολουθεί η σταδιακή συντήρηση και των υπολοίπων πινάκων
Στο ακριτικό νησί της Λήμνου και στο χωριό Πορτιανού, που υπάγεται στο Δήμο Νέας Κούταλης, λειτουργεί το μοναδικό στο νησί Λαογραφικό Μουσείο, που ιδρύθηκε τη 18/08/1995 από το Σύλλογο Πορτιανατών Λήμνου Αθηνών - Πειραιώς και Περιχώρων.
Το Μουσείο στεγάζεται σ' ένα παραδοσιακό κτίσμα, το οποίο χαρακτηρίσθηκε ως μνημείο και το οποίο αποτελεί ιδιαίτερα δείγμα λαϊκής αρχιτεκτονικής του συγκεκριμένου Οικισμού.
Αποτελείται από οκτώ αίθουσες και ένα υπαίθριο σκεπαστό κτίσμα.
- Στην αίθουσα Νο 1 εκτίθενται λαϊκές παραδοσιακές φορεσιές μέσα σε ειδικές προθήκες που χρονολογούνται από το 1800.
- Στην αίθουσα Νο 2 μπορεί κανένας να δει τον αργαλειό, την ανέμη, το ροδάνι, τα στημόνια, τα υφαντά και διάφορα εργαλεία πλεξίματος.
- Στην αίθουσα Νο 3 δεσπόζουν οι σκάφες, οι πινακωτές, τα καντάρια και διάφορες στάμνες.
- Στην αίθουσα Νο 4 ο επισκέπτης συναντά μια διαμορφωμένη κουζίνα με το παραδοσιακό της τζάκι, τα σκεύη της και ό,τι ήταν απαραίτητο στη νοικοκυρά των τότε χρόνων.
- Στο δεύτερο όροφο μας υποδέχεται ένα παραδοσιακό καθιστικό και άξιο θαυμασμού είναι το ξυλόγλυπτο μπαούλο. Το κρεβάτι με τα χειροποίητα νυφικά και τις υπέροχες δαντέλες του που το καλύπτουν, προκαλεί θαυμασμό.
- Στον υπαίθριο χώρο εκτίθενται τα γεωργικά εργαλεία που χρησιμοποιούνταν για σκάλισμα, αλώνισμα, λίχνισμα και συγκομιδή των καρπών.
- Στον ίδιο χώρο βλέπουμε και το παραδοσιακό αλώνι.
- ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΙΓΡΙΟΥ
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου