Το Μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων, της παλαιότερης μονής της Λακωνίας, βρίσκεται σ? ένα οροπέδιο του Πάρνωνα (στο ύψωμα Σταματήρα), σε υψόμετρο χιλίων περίπου μέτρων, κοντά στα χωριά Βασσαράς, Βέροια και Τσίντζινα.
Η ύπαρξη της Μονής μαρτυρείται ήδη τον 9ο αιώνα (881 μ.Χ.), στο βίο του οσίου Ηλία του Νέου ή Σικελιώτη. Επίσης, σημαντική ιστορική μαρτυρία είναι το χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ του Παλαιολόγου, το έτος 1293, το οποίο κατοχυρώνει τα οροθέσια της Μητροπόλεως Μονεμβασίας.
Η κτητορική επιγραφή πληροφορεί ότι η Μονή ήταν Σταυροπηγιακή ενώ αναφέρει το άνομα του Πατριάρχη Κων/πόλεως Κυρίλλου Λουκάρεως.
Το Καθολικό καταστράφηκε καί ξανακτίστηκε την περίοδο της τουρκοκρατίας και ξαναχτίστηκε το 1611. Ο να?ς ε?ναι μονόχωρος, σταυροειδής, τρουλαίος, τρίκογχος και άστυλος ναός ενώ έχει χαρακτηριστικά υστεροβυζαντινής αρχιτεκτονικής. Αγιογραφήθηκε αριστουργηματικά από τη γνωστή οικογένεια των Κακαβάδων, από το Ναύπλιο. ? κτητορική επιγραφή μας πληροφορεί ότι ιστορήθηκε το 1621 ενώ υπογράφεται από τον κορυφαίο της οικογένειας Δημήτριο Κακαβά.
Από το 1685, η Μονή πλήττεται από Βενετούς (Μοροζίνι), αλλά και από Τούρκους, όμως, παρά την καταστροφή η Μονή κατορθώνει να ανασυγκροτηθεί.
Τό ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι έργο του 1711 πιστοποιώντας μία περίοδο ακμής της Μονής.
Ξεχωριστή και ιδιαίτερα σημαντική ήταν η συμβολή της Μονής στην Επανάσταση του 1821.
Εκτός από τη θρυλούμενη λειτουργία κρυφού σχολειού και την ποικίλη προσφορά της μονής ως καταφυγίου φτωχών, διωκομένων καί ονομαστών αγωνιστών, οι μοναχοί συμμετέχουν προσωπικά στον απελευθερωτικό αγώνα. Τον Ιούλιο του 1826 ο Ιμπραήμ με το στράτευμά του πολιόρκησε και πυρπόλησε το μοναστήρι. Από τους πλούσιους θησαυρούς του δεν διασώθηκε τίποτε. Καταστροφές και λεηλασία υπέστη το μοναστήρι και κατά τη διάρκεια της κατοχής, από επιδρομή των ναζιστικών στρατευμάτων το Νοέμβρη του 1943.
Η Ιερά Μονή πανηγυρίζει στη μνήμη των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού των εκ της Μικράς Ασίας και της μητέρας τους Θεοδότης την 1η Νοεμβρίου. Αλλά λόγω των δύσκολων καιρικών συνθηκών κατά το Νοέμβριο, πανηγυρίζει και την 1η Ιουλίου, στην εορτή των Αγίων Αναργύρων των εκ Ρώμης.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου