Η Μονή Τσούκας, η οποία είναι αφιερωμένη στο Γενέθλιο της Θεοτόκου βρίσκεται στον ομώνυμο λόφο, κοντά στην κοινότητα Ελληνικό στα Κατσανοχώρια. Είναι χτισμένη στο χείλος του γκρεμού στα Στενά του Αράχθου, ενώ περιβάλλεται από τοπίο απαράμιλλης ομορφιάς. Σύμφωνα με την παράδοση το μοναστήρι ιδρύθηκε στα 1190 από τον αυτοκράτορα Ισαάκιο Άγγελο, ο οποίος έχτισε και κάστρο τα ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα. Στις αρχές του 18ου αιώνα και πιθανόν λίγο πριν το 1736 η μονή καταστράφηκε και ανοικοδομήθηκε εκ νέου με την προστασία του Χαλίλ Μπέη.
Το καθολικό της μονής κτίστηκε πιθανόν το 17ο αιώνα και αρχιτεκτονικά υπάγεται στον αθωνίτικο τύπο (μονόχωρος ναός με χορούς, δηλαδή με δύο κόγχες στη βόρεια και νότια πλευρά) με προστώο δυτικά. Στο εσωτερικό του ναού υπάρχει επιγραφή στο υπέρθυρο (που σήμερα είναι δυσδιάκριτη) η οποία αναφέρει ότι ο ναός "ιστορήθη" με δαπάνη του κτήτορα Αλεξίου Παπαϊωάννου και "εχρυσώθη" το 1779 από τον Αθ. Ιωάννου, ιερέα από το Καπέσοβο.
Οι τοιχογραφίες έχουν καλυφθεί από την αιθάλη, διακρίνονται όμως τα ανάγλυφα φωτοστέφανα των μορφών. Το αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού χρονολογείται το 18ο αιώνα και φέρει έξεργο φυτικό διάκοσμο. Η Μονή έχει φρουριακό χαρακτήρα. Η είσοδος στον υψηλό περίβολο κοσμείται με λιθανάγλυφα. Τα κελιά αναπτύσσονται στη νοτιοδυτική και βόρεια πλευρά, ενώ υπάρχει μια στέρνα στα νοτιοδυτικά και λιθόκτιστο κωδωνοστάσιο του 1866, σύμφωνα με επιγραφή. Στη νότια πλευρά της Μονής κοντά στην ανατολική είσοδο υπάρχει το παρεκκλήσι της Παναγίας το οποίο έχει υποστεί σημαντικές καταστροφές από πυρκαγιά.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου
