Δίπλα από το καμποχώρι των Λογγάδων, απέναντι από τα τζαμιά της πόλης των Ιωαννίνων, στη βορειοανατολική πλευρά της λίμνης Παμβώτιδας, είναι χτισμένο το ξακουστό μοναστήρι της Παναγίας της Ντουραχάνης ή όπως το λένε οι ντόπιοι της Παναγιάς της Ντουραχανιώτισσας. Χτίστηκε από τον Ντουραχάν πασά της Θεσσαλίας γιατί το 1434 πέρασε νύχτα με το στρατό του την παγωμένη λίμνη χωρίς να το καταλάβει και το θεώρησε θαύμα της Παναγίας (υπήρχε ένα εικόνισμα της Παναγίας εκεί). Είναι άγνωστο πότε πήρε τη σημερινή του μορφή το μοναστήρι μιά και το 1611 έγιναν από τους Τούρκους καταστροφές στα θρησκευτικά μνημεία. Ένα πανέμορφο μοναστήρι που η γεωγραφική του θέση του προσφέρει ξεχωριστή γοητεία. Μόλις το αντικρίσει κανείς από μακριά, αισθάνεται την ανάγκη να το επισκεφτεί, όταν το πλησιάσει, αντιλαμβάνεται την χάρη της Παναγίας να τον ακουμπάει και την ψυχή του να ξαλαφρώνει.
Παλιό πέτρινο μοναστήρι, με άσπρη πελεκημένη πέτρα αρμονικά δεμένη με το τοπίο που το φιλοξενεί. Η αυλή του πλακοστρωμένη με τα παλιά πεζούλια έτοιμα για να ξεκουράσουν τον επισκέπτη. Οι γέρικες κληματαριές κρέμονται από τα ξύλινα χαγιάτια των μισογκρεμισμένων κελιών. Το γερασμένο κυπαρίσσι γερμένο πάνω στη στέγη, φιλοξενεί στα καταπράσινα φυλλώματα τα πλήθη των σπίνων, που ψέλνουν μαζί με τους ψαλτάδες και αυτά ύμνους προς την Παναγία. Στην στέγη του μονοκάμαρου καμπαναριού μια φωλιά φιλοξενεί ένα ζευγάρι πελαργών. Κάτω από το μεγάλο χαγιάτι, σε μια παλιά οριζόντια πατωματίσια γρεντιά, αμέσως μετά την αυλόπορτα, ο επισκέπτης εύκολα διαβάζει μια επιγραφή γραμμένη με μαύρα ευανάγνωστα γράμματα: «Πίστευε, αγάπα, συγχώρα και προχώρα στη ζωή σου».
Στη δεξιά πλευρά της αυλής, εκεί στην γωνία πάνω από την στέρνα, ένα μικρό δύσβατο μονοπάτι, ανάμεσα από βράχους, οδηγεί στους θάμνους της βάγιας. Τα μικρά παιδιά του κάμπου άλλοτε, ο δάσκαλος του χωριού τα έστελνε να πάρουν δάφνη να πλέξουν στεφάνια για τις εθνικές γιορτές. Μια κοντούλα καλόψυχη καλόγρια τα περίμενε για να τους ανοίξει τη βαριά, σαπισμένη από την πολυκαιρία αυλόπορτα του μοναστηριού. Στην αριστερή πλευρά της αυλής κάτω από τους πανύψηλους και απότομους κοφτερούς βράχους δεσπόζει ο ναός, αφιερωμένος στη γέννηση της Θεοτόκου. Κτισμένος με άσπρη, αραδιαστή, αρμολογημένη πέτρα, με γυριστά πελεκημένα πρέκια στις μπροστινές πόρτες του, με μαύρη πλάκα σκεπασμένος, αντιστέκεται, ανάμεσα από τις πουρναριές, εκατοντάδες χρόνια τώρα, σε πείσμα της φύσης που όλα θέλει να τα αλλάζει. Ευλογημένο καταφύγιο, προσφέρει βάλσαμο στον πονεμένο και ξεκούραση στον περαστικό διαβάτη.
Το καθολικό - απλός τρίκλιτος ναός με κεντρικό αβαθύ τρούλο και υπερυψωμένο κλειστό νάρθηκα - με αγιογραφημένους τοίχους και σκαλιστό ξύλινο τέμπλο, με την εικόνα της Παναγίας γεμάτη τάματα, με τα ασημένια καντήλια πάντα αναμμένα, προκαλεί δέος και θαυμασμό στον προσκυνητή, που έρχεται να ασπαστεί την αγία και θαυματουργό εικόνα της Παναγίας. Έξω από το χώρο του μοναστηριού σε μια σειρά από πολυάριθμα κτίρια στεγάζεται και λειτουργεί το ίδρυμα: δημοτικό σχολείο, γυμνάσιο, οικοτροφείο, γηροκομείο, βιβλιοθήκες, αναγνωστήρια, αίθουσες ψυχαγωγίας.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου