ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ
Το Μεσολόγγι αναφέρεται για πρώτη φορά στις γραπτές πηγές το 16ο αιώνα. Το 1700 ήταν κάτω από ενετική κυριαρχία και στη συνέχεια κάτω από τουρκική. Στην εξέγερση του 1770 (Ορλωφικά) στην οποία πήρε μέρος το Μεσολόγγι, λεηλατήθηκε και καταστράφηκε. Μετά το 1774 ανασυγκροτήθηκε εμπορικά και ναυτικά. Από το 1804-1820 βρισκόταν κάτω από την εξουσία του Αλή Πασσά των Ιωαννίνων. Πήρε μέρος στην ελληνική επανάσταση και υπέστη δύο πολιορκίες (1822 και 1825-26). Τη δεύτερη πολιορκία ακολούθησε η ιστορική έξοδος του Μεσολογγίου (10/4/1826)΄ παρέμεινε στην κυριαρχία των Τούρκων μέχρι 11/5/1829. Το 1837 κηρύχθηκε ιερή πόλη. Βομβαρδίστηκε επανειλημμένα στη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου και έπαθε σημαντικές ζημιές.
Ο ποιητής Διονύσιος Σολωμός, ονόμασε το Μεσολόγγι "Αλωνάκι της λευτεριάς" για τη θυσία των υπερασπιστών του, το ολοκαύτωμα του Καψάλη και την Ηρωϊκή ΄Εξοδο της 10ης Απριλίου 1826. Το Μεσολόγγι πέρασε στην ιστορία σαν Πόλη Ηρώων.

ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ
Αρχαία Χρόνια
Η Ναύπακτος είναι πόλη με μεγάλη ιστορία. Λέγεται ότι πήρε το όνομά της απ' τη λέξη ναυς και πήγνυμι, που σημαίνει κατασκευή πλοίων. Για πρώτη φορά εμφανίζεται το 1104 π.Χ. με τους Δωριείς, οι οποίοι στην κάθοδό τους, χρησιμοποίησαν τη Ναύπακτο για να κατασκευάσουν υποτυπώδη πλοιάρια (σχεδίες για την ακρίβεια), οπότε και το «Ναύπακτος» έμεινε κληρονομιά.
Η πόλη αρχικά ανήκε στους Εσπέριους Λοκρούς. Το 454 π.Χ. οι Αθηναίοι αφαίρεσαν την Ναύπακτο από την κυριαρχία των Λοκρών. Στην πόλη εγκαταστάθηκαν οικογένειες Μεσσηνίων, που είχαν εκδιωχθεί από τους Σπαρτιάτες. Στον Πελοποννησιακό πολέμο η Αθήνα έστειλε αρχικά (429 π.Χ.) τον Φορμίωνα μαζί με πλοία, ενώ η Σπάρτη τον Κνήμο, που τελικά ηττήθηκε (Ναυμαχία της Ναυπάκτου 429 π.Χ.). Το 426 π.Χ., με προτροπή των Μεσσηνίων της πόλης, εκστράτευσε κατά των Αιτωλών ο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης. Οι Αιτωλοί των αντιμετώπισαν στο Αιγίτιο και τον ανάγκασαν να υποχωρήσει. Ο Σπαρτιάτης στρατηγός Ευρύλοχος, με την βοήθεια των Εσπέριων Λοκρών, με επικεφαλής την Άμφισσα, προέλασε στην Ναύπακτο. Το 369 π.Χ. μετά την ήττα των Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς, οι Μεσσήνιοι εγκαταλείπουν την πόλη και αναχωρούν για την Σικελία. Η Ναύπακτος περνά ξανά στον έλεγχο των Λοκρών. Οι Αχαιοί κυριεύουν την πόλη, αλλά τελικά τους διώχνει ο Θηβαίος στρατηγός Επαμεινώνδας, το 361 π.Χ..
Το 350 π.Χ. ο Φίλιππος Β' της Μακεδονίας παραχωρεί την πόλη στους Αιτωλούς. Από το 338 π.Χ. η πόλη γίνεται κέντρο της Αιτωλικής Συμπολιτείας, αφού στην πόλη συνήρχονταν τα συμβούλια της Συμπολιτείας. Η δε Ναυπακτία ονομάσθηκε Αιτωλία Επίκτητος. Μετά και τους πολέμους με τους Αχαιούς και την καταστροφή της πόλης του Θέρμου, η Ναύπακτος γίνεται κατ' ουσία πρωτεύουσα της Αιτωλίας. Το 191 π.Χ. οι Ρωμαίοι αφού πολιόρκησαν την πόλη, έλυσαν την πολιορκία υπογράφοντας ανακωχή με τους Αιτωλούς.
Κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας των Ρωμαίων γνώρισε ακμή λόγω της σημαντικής της θέσης ακριβώς απέναντι από τη Πελοπόννησο.
Αποικία της Ναυπάκτου ήταν η νήσος Κέα, που έλαβε το ονομά της από έναν ήρωα της πόλης. Από την Ναύπακτο, σύμφωνα με τον Παυσανία, καταγόταν ο ποιητής Καρκίνος, που έγραψε το ποίημα Ναυπάκτια Έπη, καθώς και οι αγαλματοποιοί Μεναίχμος και Σοΐδας. Στην πόλη υπήρχαν πολλοί ναοί, όπως του Ποσειδώνα, της Άρτεμις, της Αφροδίτης και του Ασκληπιού.
Βυζάντιο και Μεσαιωνικά χρόνια
Υπήρξε σημαντική πόλη του Βυζαντίου, καθώς αποτελούσε λιμάνι των ταξιδιωτών προς την Ιταλία και την Κωνσταντινούπολη. Υπαγόταν στην επαρχεία Ελλάδος ή Αχαΐας. Το φρούριό της επισκευάστηκε ριζικά τα χρόνια του Ιουστινιανού, αλλά το 553, η πόλη καταστράφηκε από σεισμό. Επίσης, καταστροφές υπέστη από επιδρομές διάφορων λαών, όπως οι Σλάβοι (6ος - 10ος αιώνας). Την εποχή του Κωνσταντίνου Ζ' του Πορφυρογέννητου έγινε πρωτεύουσα του Πέμπτου Θέματος της Ευρώπης (Ελλάς) ενώ το 10ο αιώνα συνενώθηκε με το Όγδοο Θέμα της Νικοπόλεως και έγινε έδρα του νέου.
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους, η πόλη έγινε μέρος του Δεσποτάτου της Ηπείρου για περίπου έναν αιώνα (1204-1294). Το 1294 ο Δεσπότης της Ηπείρου, Νικηφόρος Α' Άγγελος Κομνηνός πάντρεψε την κόρη του και έδωσε την πόλη προίκα στον γαμπρό του Φίλιππο, πρίγκηπα του Τάραντος. Αυτός ωχύρωσε την πόλη και έκοψε νομίσματα. Αργότερα όμως η πόλη ήρθε στην επικράτεια του κρατιδίου των Νέων Πατρών και αργότερα από τον Αρβανίτη Μπούα Σπάτα. Την περίοδο εκείνη η πόλη ονομαζόταν από τους Έλληνες Έπακτος ή Επαχτος, από τους Φράγκους Νεοπάντ-Νεπάντ-Λεπάντ ή Λεπάντο.
Πέρασε ένα διάστημα Ενετοκρατίας από το 1407 μέχρι πριν πέσει στα χέρια των Τούρκων το 1499. Τότε έλαβε και την σημερινή του μορφή το κάστρο της πόλης. Το 1458 ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής πολιόρκησε ανεπιτυχώς την πόλη, που παρέμεινε στα χέρια των Βενετών. Τελικά το 1499 ο Βαγιαζήτ ο Β' με τον Τουρκικό στόλο ανάγκασε τους Βενετούς να του παραδώσουν την πόλη. Το 1571 έγινε η Ναυμαχία της Ναυπάκτου.
Στις 24 Ιουλίου 1687 καταλήφθηκε ξανά από τους Ενετούς για 12 χρόνια. Τελικά με την Συνθήκη του Κάρλοβιτς, η Ναύπακτος όπως και η υπόλοιπη Στερεά περιήλθε στους Τούρκους.
Νεότερα Χρόνια
Το 1821 οι κάτοικοι της περιοχής πήραν μέρος στην Επανάσταση. Οι επιχειρήσεις στην πόλη άρχισαν τον Μάΐο. Η αντίσταση των Τούρκων ήταν επιτυχημένη και κράτησε αρκετά χρόνια. Στις 18 Απριλίου 1829, απελευθερώθηκε οριστικά από τους Τούρκους, όταν ο Ανδρέας Μιαούλης απέκλεισε το λιμάνι της πόλης και ανάγκασε τους Τούρκους να παραδώσουν το φρούριο. Φεύγοντας οι κατακτητές, άφησαν πίσω τους ελάχιστες οικογένειες Ελλήνων οι οποίες, μάλιστα, ήρθαν σε αντιπαράθεση με τις Σουλιώτικες οικογένειες (Μποτσαραίοι, Τζαβελαίοι κλπ), στις οποίες το νεοσύστατο ελληνικό κράτος είχε παραχωρήσει τα τουρκικά αρχοντικά, ως αντιστάθμισμα για την προσφορά τους στον Αγώνα.

Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου