Η πόλη των Γρεβενών είναι χτισμένη σε υψόμετρο 534 μ. ανατολικά της Βόρειας Πίνδου, στις όχθες του Γρεβενίτη, παραπόταμου του Αλιάκμονα. Κομμάτι της αρχαίας Ελιμείας και κοιτίδα των Δωριέων, η περιοχή διέγραψε δημιουργική πορεία έντονης πολιτιστικής, κοινωνικής και ιστορικής ζωής. Τα Γρεβενά αναφέρονται για πρώτη φορά σε κείμενο με το όνομα Γριβάνα από τον Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο (905 – 953). Το όνομα συναντιέται σε γραπτές και προφορικές πηγές με τις παραλλαγές «Γραιβινό», «Γρεβενός», «Γρεβυνόν», «Γκρεμπενίτζ», «Γρεβαινά», «Γρεβαινό» κλπ. Το πιθανό είναι η τοπωνυμία να είναι λατινικής προέλευσης, καθώς στη λατινική γλώσσα υπάρχει η λέξη gravis = δυσχερής, απότομος, τραχύς και το επίρρημα grave με παραπλήσιες έννοιες.

Παραμένει άγνωστη η ακριβής χρονολογία ίδρυσης της πόλης των Γρεβενών και η πορεία της στο πέρασμα των αιώνων. Στα τέλη της 3ης χιλιετίας π.χ. ελληνικά φύλλα ήταν εγκατεστημένα στη Δυτική Μακεδονία και σε τμήμα της Ηπείρου. Στην περιοχή των Γρεβενών βρίσκονταν τα όρια μεταξύ Αρκάδων, Ιώνων, που κατοικούσαν νοτιότερα, και Δυτικών φύλων, που κατοικούσαν δυτικότερα προς την Ήπειρο. Ομάδα από τα Δυτικά φύλα, οι Μακεδόνες μετά από περιπλανήσεις κατέληξαν πάλι στη Δυτική Μακεδονία τον 14ο αιώνα π.Χ., την ίδια περίπου εποχή που συγγενής ομάδα μετακινούνταν προς νότο, όπου αργότερα έλαβε το όνομα Δωριείς. Κατά το 12ο αιώνα π.Χ. ηπειρωτικό φύλλο, οι Ελιμιώτες, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή των Γρεβενών. Ευρήματα τυχαία έδειξαν ότι οι κάτοικοι της περιοχής είχαν επαφή με τα άλλα ελληνικά φύλλα, φορείς του μυκηναϊκού πολιτισμού, και ήταν μέτοχοι του πολιτισμού αυτού. Κατά την πρώτη περίοδο της ρωμαιοκρατίας η Δυτική Μακεδονία αποτέλεσε παραμεθόρια περιοχή. Οι επιδρομές φύλων από το βορρά ήταν συνεχείς και οι Ρωμαίοι είχαν μεγάλη ανάγκη από μισθοφόρους οπλίτες. Στις λεγεώνες του κατετάγησαν αρκετοί ορεσίβιοι κάτοικοι της περιοχής Γρεβενών, φτωχοί και τότε, όπως και σήμερα. Αυτοί μετακινούμενοι μαζί με τις οικογένειές τους προς τη βόρεια Βαλκανική επί σειρά ετών έγιναν με την πάροδο του χρόνου δίγλωσσοι, καθώς ήταν υποχρεωμένοι να εκμάθουν και τη λατινική. Βέβαια η γλώσσα δεν ήταν η ακριβής λατινική αλλά άλλη απλούστερη με πλήθος ελληνικών λέξεων. Από αυτούς τους εκλατινισθέντες λεγεωνάριους προήλθαν οι Βλάχοι και η βλάχικη γλώσσα. Καθώς κατά την όψιμη περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (4ος αιώνας μ.Χ.) η περιοχή των Γρεβενών ανήκε διοικητικά στη Θεσσαλία ήταν στενές οι σχέσεις των κατοίκων των δύο περιοχών. Ανάμεσα στα βόρεια φύλα που πραγματοποίησαν επιδρομές στην περιοχή Γρεβενών, συγκαταλέγονται και οι σλάβοι που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή. Αποτέλεσμα της επιρροής τους, ήταν η ύπαρξη σλάβικων τοπωνυμίων μέχρι και τον 20ο αιώνα.

Η περιοχή των Γρεβενών κατελήφθη από τους Τούρκους περί το 1385. Επειδή οι κάτοικοι προέβαλαν αντίσταση, οι κατακτητές προκάλεσαν πολλές καταστροφές. Ωστόσο, ακόμα και μετά την υποταγή η γρεβενιώτικη Πίνδος παρέμεινε ελεύθερη και την εξουσίαζαν οι κλέφτες. Μεγάλοι κλέφτες που έδρασαν στην περιοχή ήταν οι Βέργος, Δούκας, Μεϊντάνης, Ζήδρος, Μάνταλος, Τότσκας, Ζιάκας, Πρίφτης, Μίσιος. Με βάση ιστορικές αναφορές, φαίνεται ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας τα Γρεβενά αποτελούσαν εμπορικό και συγκοινωνιακό κόμβο. Ο 18ος αιώνας υπήρξε ο αιώνας των επιδρομών Αλβανών ληστών, οι οποίοι άρπαζαν, βίαζαν και κατέστρεφαν. Τέλος στις αλβανικές επιδρομές έθεσε η τοποθέτηση στο πασαλίκι της Ηπείρου του Αλή πασά (1788). Αυτός επέκτεινε την κυριαρχία του στα Γρεβενά το 1807, οπότε πολλά χωριά έγιναν τσιφλίκια μπέηδων στην υπηρεσία του Αλή. Στην ελληνική επανάσταση έλαβαν μέρος και Γρεβενιώτες. Μαρτυρείται η παρουσία του Απόστολου Κυρίμη στην επανάσταση της Χαλκιδικής, του Καραμήτσιου στην επανάσταση του Ολύμπου, Ζιακαίων στην επανάσταση της Νάουσας. Η κατάσταση στην περιοχή επιδεινώθηκε με την επικράτηση των Νεότουρκων. Οι αγριότητες και οι δολοφονίες εντάθηκαν. Μεταξύ των θυμάτων υπήρξε και ο μητροπολίτης Αιμιλιανός (1911), το όνομα του οποίου φέρει η κεντρική πλατεία της πόλης των Γρεβενών. Τελικά, η απελευθέρωση των Γρεβενών από τους Τούρκους πραγματοποιήθηκε την 13η Οκτωβρίου 1912. Κατά τη Γερμανική κατοχή, η περιοχή των Γρεβενών δοκιμάστηκε, λόγω της επιθυμίας των Ιταλών να ιδρύσουν το «Πριγκιπάτο της Πίνδου». Ωστόσο, υπήρξε μεγάλη εστία αντίστασης των δυνάμεων του ΕΛΑΣ.

Πηγή: Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών http://www.grevena.gov.gr/