Το σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής βρίσκεται στο όρος Λουλουδάκι, 7km νότια του χωριού Αβδού και σε υψόμετρο 760μ. Το σπήλαιο χρησιμοποιείται ως ναός αφιερωμένος στην Αγία Φωτεινή. Παρά το γεγονός ότι το επισκέψιμο μέρος του σπηλαίου έχει μήκος 44m, το συνολικό μήκος των γνωστών διαδρομών μέσα στο σπήλαιο φτάνει τα 700m.
35km ανατολικά του Ηρακλείου υπάρχει το χωριό Αβδού, όπου και υπάρχει η σήμανση προς «Σπήλαιο Αγ. Φωτεινής 7 χλμ.». Από εκεί αρχίζει ένας χωματόδρομος, ο οποίος και οδηγεί σε ένα πλάτωμα χαμηλότερα από την είσοδο της σπηλιάς. Ακολουθώντας το ανηφορικό μονοπάτι με τα πόδια, ο επισκέπτης φτάνει στην είσοδο της σπηλιάς.
Το σπήλαιο.
Η είσοδος της σπηλιάς ανοίγεται σε έναν εντυπωσιακό και απότομο βράχο, που σχηματίστηκε από την απότομη μετάπτωση των ασβεστολιθικών πετρωμάτων. Η θέα από την είσοδο προς την πεδιάδα του Αβδού, γνωστή κι ως Λαγκάδα, είναι μαγευτική.
Το σπήλαιο έχει γνωστό μήκος 44m, πλάτος 1,8-7,5m και ύψος 5,3-20m. Ωστόσο το συνολικό μήκος των διαδρομών του, άγνωστο προς τους πολλούς επισκέπτες, φτάνει τα 700m.
Στην είσοδο υπάρχει ένα εικονοστάσι, ενώ 12m παραπέρα υπάρχει μια υπόγεια κοιλότητα. Από εκεί αρχίζει ένας στενός διάδρομος, ο οποίος είναι παλιά κοίτη ποταμού, ο οποίος οδηγεί στην τελευταία επισκέψιμη αίθουσα του σπηλαίου. Αυτή η αίθουσα χρησιμοποιείται σαν εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Φωτεινή.
Στην αρχή της αίθουσας υπάρχει πέτρινη σκάλα με 6 σκαλοπάτια και 2 σταλαγμίτες που τους ονομάζουν "γόνατα της Αγίας Φωτεινής". Εδώ οι προσκυνητές αφήνουν τα κεριά τους.
Στο βάθος της αίθουσας, ένας μικρός θεαματικός χώρος χρησιμεύει σαν Ιερό Βήμα και πάνω από αυτό είναι το "ανώγειον", όπου φαίνονται τα ξύλινα στηρίγματα βαρούλκου, με το οποίο οι κάτοικοι ανέβαζαν διάφορα πολύτιμα είδη κατά την Τουρκοκρατία, για να τα κρύψουν. Δίπλα στο Ιερό υψώνεται μια θεαματική λευκή και ογκώδης στήλη, ύψους 6,5μ.
Παράδοση.
Σύμφωνα με την παράδοση, η Αγία Φωτεινή έψαχνε να βρει κάποιο ήσυχο και απομονωμένο μέρος από τους υπόλοιπους ανθρώπους, ώστε να αφιερώσει το υπόλοιπο της ζωής της στον Θεό. Ενώ όμως δεν έβρισκε το μέρος που ήθελε, παρουσιάστηκε η Παναγία και κάνοντας θαύμα, άνοιξε τo σπήλαιο στο βράχο, ώστε να μπει η Αγία Φωτεινή.
Σύμφωνα επίσης με την παράδοση, οι γυναίκες που έχουν πρόβλημα τεκνοποίησης, προσευχόμενες στο σπήλαιο και πίνοντας το άγιασμα που στάζει από την οροφή, τεκνοποιούν και πάντοτε κάνουν αγόρια.
Παρελθόν.
Η Αγία Φωτεινή αναφέρεται σε ιστορικά αρχεία και ως μοναστήρι. Ο P. Faure αναφέρει ότι η λατρεία στο σπήλαιο άρχισε τον 19ο αιώνα. Ίσως να υπήρχαν σποραδικά μοναχοί - ερημίτες στα γύρω σπήλαια. Ωστόσο δεν φαίνονται ίχνη οργανωμένου μοναστηριακού συγκροτήματος. Είναι όμως γνωστό ότι στα τέλη του 19ου αιώνα μόναζε εκεί ένας τουλάχιστον μοναχός.
Το σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής ήταν ονομαστό ως κρησφύγετο κατά την περίοδο των Κρητικών Επαναστάσεων. Σε αναφορά τους οι κάτοικοι του Αβδού προς τον επίσκοπο Πέτρας, το
Σήμερα, ο ναός είναι εύκολα προσπελάσιμος και γνώριμο σε αρκετό κόσμο. Αρκετοί άνθρωποι πηγαίνουν στο σπήλαιο για προσκύνημα ή ως απλοί επισκέπτες.
Στο σπήλαιο γίνεται μεγάλο πανηγύρι την τέταρτη Κυριακή μετά το Πάσχα. Ακολουθεί μεγάλο λαϊκό πανηγύρι στην πλατεία, που βρίσκεται απέναντι από το Σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής, σε χαμηλότερο επίπεδο και όπου βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Άννας και του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, σ' ένα ειδυλλιακό τοπίο με θέα όλο το λεκανοπέδιο της Λαγκάδας.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου