Η ακρόπολη των Μυκηνών, χτισμένη σε θέση φυσικά οχυρή, στο βορειοανατολικό τμήμα της Αργολικής πεδιάδας, είναι από τις λίγες πόλεις της ελληνικής προϊστορίας που δεν ξεχάστηκε ποτέ. Σύμφωνα με τη μυθολογία οι Μυκήνες ιδρύθηκαν από τον Περσέα, γιο του Δία και της Δανάης, ο οποίος και ηγήθηκε της πρώτης βασιλικής δυναστείας των Μυκηνών. Ακολούθησε η δυναστεία των Πελοπιδών με πρώτο ηγεμόνα τον Ατρέα, γιος και διάδοχος του οποίου ήταν ο Αγαμέμνονας, ο "βασιλιάς ανδρών" που ηγήθηκε όλων των Ελλήνων στον πόλεμο κατά της Τροίας. Η τραγική τύχη που επεφύλαξαν οι θεοί στην γενιά των Ατρειδών ενέπνευσε τους μεγάλους αρχαίους Έλληνες ποιητές, ενώ ο απόηχος της μυκηναϊκής εποχής των ηρώων και των βασιλιάδων εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να αποτελεί πηγή έμπνευσης και δημιουργίας για όλες τις μορφές της τέχνης.
Οι Μυκήνες κατοικούνται ήδη από την Νεολιθική και την Πρωτοελλαδική περίοδο (3000-2000 π.Χ.), όπως μαρτυρούν τα λίγα αλλά ενδεικτικά ευρήματα. Στη Μεσοελλαδική εποχή (2000-1600 π.Χ.) ιδρύεται στην δυτική παρειά του λόφου ένα εκτεταμένο νεκροταφείο το οποίο περιλαμβάνει τους Ταφικούς Κύκλους Α και Β με τους βασιλικούς τάφους καθώς και πολυάριθμους λακκοειδείς και κιβωτιόσχημους τάφους. Οι Μυκήνες φτάνουν στο απόγειο της ακμής τους κατά την Υστεροελλαδική Εποχή (1600-1100 π.Χ.) και δίνουν το όνομά τους στον πρώτο λαμπρό πολιτισμό της Ευρώπης.
Εκατό περίπου χρόνια μετά την πτώση της Τροίας, η πολιτική και οικονομική παρακμή έφεραν το μαρασμό στην πόλη των Μυκηνών, η οποία συνέχισε να υπάρχει ως οικισμός στα γεωμετρικά και αρχαϊκά χρόνια μέχρι που καταλήφθηκε και καταστράφηκε από τους Αργείους το 467 π.Χ. Η τελευταία αναλαμπή των Μυκηνών χρονολογείται στους ελληνιστικούς χρόνους (3ος αι. π.Χ.-1ος αι. μ.Χ.), κατά τους οποίους χτίστηκε νέο τείχος στην κάτω πόλη, θέατρο, ναός, υδραγωγείο και εργαστηριακές εγκαταστάσεις εσωτερικά και εξωτερικά της ακρόπολης. Δυστυχώς όμως ελάχιστα κατάλοιπα διατηρήθηκαν μέχρι την εποχή που ο Στράβωνας πρώτα, και ο Παυσανίας πολύ αργότερα επισκέφτηκαν τις Μυκήνες για να γνωρίσουν τον τόπο που άνθισε ο λαμπρός μυκηναϊκός πολιτισμός.
Το ενδιαφέρον για τις Μυκήνες, αναβίωσε πάλι τον 17ο και 18ο αιώνα όταν περιηγητές από όλη την Ευρώπη, έσπευσαν να περιηγηθούν στα απομεινάρια της ελληνικής ιστορίας και να καταγράψουν τους θησαυρούς και τα μνημεία της Ελλάδας. Οι ανασκαφές που έκανε το 1876 ο H. Schliemann στο χώρο, φέρνοντας στο φως τους βασιλικούς τάφους του Κύκλου Α, με τα αριστουργηματικά αντικείμενα τέχνης, άνοιξαν το κεφάλαιο της σύγχρονης ιστορίας των Μυκηνών και χάραξαν το δρόμο για την συστηματική ανασκαφική έρευνα στο χώρο από την Αρχαιολογική Εταιρεία, την Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή και την Αρχαιολογική Υπηρεσία, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Αυτό που εντυπωσιάζει με την πρώτη ματιά τον επισκέπτη σήμερα είναι τα κυκλώπεια τείχη τα οποία περιβάλλουν την ακρόπολη σε όλη της σχεδόν την περίμετρο και για την κατασκευή των οποίων σύμφωνα με την παράδοση επιστρατεύτηκαν οι μυθικοί Κύκλωπες. Τα μνημειακά αυτά έργα που ξεπερνούν σε ύψος τα 13μ. και σε πλάτος τα 8μ., οικοδομήθηκαν σε τρεις διαδοχικές φάσεις από τα μέσα του 14ου αιώνα μέχρι και το 1230 π.Χ. περίπου.
Η κύρια είσοδος της ακρόπολης είναι η περίφημη Πύλη των Λεόντων, χτισμένη το 1250 π.Χ. περίπου. Το περίφημο ανάγλυφο των λεόντων που διακοσμεί το τρίγωνο πάνω από το ανώφλι της Πύλης αποτελεί το αρχαιότερο δείγμα μνημειακής γλυπτικής στην Ευρώπη.
Η δεύτερη πύλη της ακρόπολης βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της.
Στη δυτική πλαγιά του λόφου της ακρόπολης βρίσκεται ο Ταφικός Κύκλος Α, το νεκροταφείο των πρώτων ηγεμόνων των Μυκηνών, που χρονολογείται στα μέσα του 16ου αι. π.Χ. Εδώ βρέθηκαν έξι κάθετοι λακκοειδείς βασιλικοί τάφοι με 19 συνολικά ταφές που συνοδεύονταν από μοναδικά και πολύτιμα ευρήματα, τα περισσότερα από τα οποία εκτίθενται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.
Την πλαγιά του λόφου που εκτείνεται νότια του Ταφικού Κύκλου Α, καταλαμβάνουν κτηριακά συγκροτήματα του 13ου και 12ου αιώνα π.Χ., με σημαντικότερα αυτά που αποτελούν το λεγόμενο Θρησκευτικό Κέντρο, με τις κατοικίες των ιερέων και με χώρους λατρείας, όπου βρέθηκαν οι σημαντικότερες τοιχογραφίες των Μυκηνών και τα μοναδικά είδωλα ανθρώπινων μορφών και φιδιών.
Στην κορυφή της ακρόπολης, δεσπόζει η κατοικία του άνακτα και της βασιλικής οικογένειας.
Μνημεία αντιπροσωπευτικά των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων βρίσκονται διάσπαρτα σε ακτίνα 1 χιλιομέτρου περιμετρικά της ακρόπολης. Πρόκειται για ταφικά σύνολα, οικιστικά συγκροτήματα, εργαστήρια, δρόμους, γέφυρες και λατομεία της Μυκηναϊκής εποχής αλλά και για ιερά των αρχαϊκών και ελληνιστικών χρόνων, που μαρτυρούν την αδιάλειπτη κατοίκηση της ευρύτερης περιοχής από τους προϊστορικούς μέχρι και τους ελληνιστικούς χρόνους.
Από τα σημαντικότερα μνημεία εξωτερικά της ακρόπολης είναι ο Ταφικός Κύκλος Β που βρίσκεται δυτικά του τειχισμένου οικισμού. Περικλείει 25 τάφους, οι περισσότεροι από τους οποίους ανήκουν στον τύπο των κάθετων λακκοειδών τάφων, είδος χαρακτηριστικό της πρώιμης μυκηναϊκής ταφικής αρχιτεκτονικής.
Ο θολωτός τάφος του Ατρέα, αποτελεί αναμφισβήτητα το λαμπρότερο και καλύτερα διατηρημένο παράδειγμα θολωτού τάφου που έχουν βρεθεί στις Μυκήνες. Χρονολογείται ανάμεσα στα 1350-1250 π.Χ.
Η πληθώρα των μνημείων και των ευρημάτων κατατάσσουν τις Μυκήνες σε έναν από τους σπουδαιότερους θησαυρούς της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και αποτελούν τη σημαντικότερη μαρτυρία για τα επιτεύγματα ενός πολιτισμού, ο οποίος οικοδομήθηκε σε ένα αυστηρά γραφειοκρατικό σύστημα ελέγχου και διαχείρισης της οικονομίας και της κοινωνικής οργάνωσης, θέτοντας τις βάσεις για τη δημιουργία των πόλεων κρατών που αναπτύχθηκαν στον Ελλαδικό χώρο κατά τους ιστορικούς χρόνους.
Ακόμη και σήμερα, η ακρόπολη των Μυκηνών δεσπόζει στην αργολική πεδιάδα προβάλλοντας τα σωζόμενα κυκλώπεια τείχη ως αέναους μάρτυρες του λαμπρού της παρελθόντος. Η πρωτεύουσα του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, η πατρίδα του Ορέστη και της Ιφιγένειας, οι Μυκήνες, ξετυλίγουν καθημερινά σε χιλιάδες επισκέπτες το πέπλο του μύθου και τους ταξιδεύουν στις απαρχές του Ελληνικού πολιτισμού.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου
