Στα δυτικά της αρχαίας Πύδνας και νοτιοδυτικά του σημερινού χωριού, εκτείνεται ο νεολιθικός οικισμός του Μακρυγιάλου, ένας από τους μεγαλύτερους προϊστορικούς οικισμούς της Ελλάδας.
Πρόκειται για έναν επίπεδο και εξαιρετικά εκτεταμένο οικισμό της νεότερης νεολιθικής περιόδου (5300 - 4500 π. Χ) ο οποίος αναπτύσσεται σε δύο διακριτές φάσεις και η συνολική του έκταση υπολογίζεται γύρω στα 500 στρέμματα.
Κατά τη 1η φάση ο οικισμός περιβαλλόταν από σύστημα διπλής τάφρου. Στο εσωτερικό αυτού του περιβόλου βρέθηκαν ομάδες σπιτιών σε αραιή διάταξη. Τα σπίτια είναι κυκλικές, ημιυπόγειες καλύβες ένας τύπος οικίας που συναντάται για πρώτη φορά στην Ελλάδα κατά τη νεότερη νεολιθική περίοδο.
Στη 2η φάση του οικισμού η διάταξη των οικημάτων ήταν πυκνή, αλλά απαντάται ο ίδιος τύπος κτίσματος, δηλαδή κυκλικές καλύβες με τα θεμέλια βαθιά στο έδαφος ώστε να είναι ημιυπόγειες.
Στον οικισμό κατά την ανασκαφή εντοπίσθηκαν θεμέλια συστάδων σπιτιών, σπασμένα κομμάτια από πήλινα αγγεία, λίθινα εργαλεία από μεγάλη ποικιλία πρώτων υλών και μικροεργαλεία. Βρέθηκαν επίσης ειδώλια από πηλό ή μάρμαρο, απανθρακωμένοι σπόροι και άφθονα οστά από ζώα.
Συντάκτης: Φωτεινή Αναστασοπούλου