Στη θέση Τσέπι, εκτεταμένο νεκροταφείο της πρώιμης Εποχής του Χαλκού (3200 - 2000 π.Χ.). Οι τάφοι, κτιστοί ορθογώνιοι, προορίζονταν για πολλαπλές ταφές. Μερικοί περιβάλλονται από λίθινο περίβολο. Τα ευρήματα περιλαμβάνουν μαρμάρινα ειδώλια και κεραμική που φανερώνουν στενές σχέσεις με τις Κυκλάδες. Εκτίθενται στο Μουσείο Μαραθώνα. Στη θέση Βρανά, νεκροταφείο τύμβων της μεσοελλαδικής εποχής (2000 - 1600 π.Χ.). Τρεις τύμβοι με πεταλόσχημο τάφο στο κέντρο και λίθινο μανδύα περιμετρικά, περιείχαν τάφους με μεμονωμένες ταφές. Τα ευρήματα εκτίθενται στο Μουσείο Μαραθώνα. Μεγάλος θολωτός τάφος της μυκηναϊκής εποχής (15 ος - 14 ος αι. π.Χ.) σώζεται σχεδόν ακέραιος. Αποτελείται από μακρύ δρόμο και θάλαμο, όπου είχε ταφεί και το ζεύγος αλόγων που έσυραν τη νεκρική πομπή. Στη θέση Πλάσι, οχυρωμένη πρωτοελλαδική εγκατάσταση (3 η χιλιετία π.Χ.) και μεσοελλαδικός οικισμός (2000 - 1600 π.Χ.), από τον οποίον ερευνήθηκαν οικοδόμημα, κεραμικός κλίβανος και τάφοι. Γνωστή είναι η αποφασιστικής σημασίας μάχη που έγινε στον Μαραθώνα το 490 π.Χ. ανάμεσα στους Αθηναίους, με την υποστήριξη των Πλαταιέων, και τους Πέρσες. Στη θέση Σωρός υψώνεται ο ταφικός τύμβος των 192 Αθηναίων που έπεσαν στο πεδίο της μάχης (ευρήματα στο Μουσείο Μαραθώνα). Δεύτερος τύμβος στην περιοχή του Βρανά (κοντά στο Μουσείο) θεωρείται ότι περιέχει τα οστά των νεκρών Πλαταιέων.
Σημαντικά ιερά υπήρχαν στην περιοχή, όπως το Ηράκλειον, προς τιμήν του Ηρακλέους, και το ιερό τέμενος της Αθηνάς. Στην περιοχή του μικρού έλους της Μπρεξίζας ανασκάφηκε μεγάλο ιερό των Αιγυπτίων θεών (2 ος αι. μ.Χ.) με μνημειακό πρόπυλο και ναό. Τα ευρήματα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Δίπλα του βρέθηκε συγκρότημα λουτρών με πολλούς χώρους θερμών λουτρών (2 ος αι. μ.Χ.). Και τα δύο συγκροτήματα ανεγέρθηκαν με δαπάνη του πλούσιου φιλοσόφου Ηρώδη του Αττικού (γεννήθηκε και πέθανε στον Μαραθώνα, 103 - 177 μ.Χ.). Στη θέση Μάνδρα της Γριάς (περιοχή Οινόης) υπάρχει περίβολος με ερείπια διάφορων κτισμάτων που ανήκαν στην έπαυλη του Ηρώδη (γλυπτά και επιγραφές στο Μουσείο Μαραθώνα). Στο Αρχαιολογικό Μουσείο εκτίθενται ευρήματα από τους ταφικούς τύμβους, τα σπήλαια και τα υπόλοιπα μνημεία της περιοχής.
Στη Λίμνη Μαραθώνος, τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική στη θέση του νεότερου ναού της Αγίας Τριάδας. Αρχιτεκτονικά μέλη από τη βασιλική εντοιχισμένα στο νεότερο κτίσμα.
Πηγή: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ
media.yen.gr/atlas